شب قدر است؛ قدرش را شناسیم

به گزارش صبح توس، شب قدر قلب ماه مبارک رمضان است. این حدیث از امام صادق (ع) است که اینگونه می‌فرمایند: قَلبُ شَهرِ رَمَضانَ لَيلَةُ القَدرِ. شبی با شرافت عظیم که قرآن با تمام قدر و منزلتش بر پیامبر اکرم (ص) نازل شد. «انا انزلناه فی لیلة‌القدر». زمان و عظمت دقیق این شب را حتّی پیغمبر (ص) هم نمی‌دانسته است، چه برسد به دیگران! «و ما ادراک ما لیلة‌ القدر». در فضیلت این شب همین بس که قرآن آن را برابر با هزار ماه معرفی کرده است. «لیله القدر خیر من الف شهر». در این شب فرشتگان و سردسته ایشان یعنی همان جبرئیل به زمین نازل می‌شوند تا دعای خیر و مغفرت کنند برای کسانی که شب زنده‌داری کرده و مشغول عبادت هستند و استغفار می‌کنند و سرنوشت و مقدرات خلق را نازل می‌کنند. « تنزل‌ الملائکة و الروح فیها باذن ربهم من کل امر» آری شب قدر شب رحمت و سلامت و تهنیت است تا صبحگاه. «سلام هی حتی مطلع‌الفجر». پنج حدیث پیرامون شب‌های قدر پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند: «هر کس شب قدر را احیا بدارد، تا سال آینده عذاب از او بر داشته می‏‌شود». و در جایی دیگر ایشان عنوان می‌کنند: «هر که از روی ایمان و برای رسیدن به ثواب الهی، شب قدر را به عبادت بگذراند، گناهان گذشته‏‌اش آمرزیده می‏‌شود». همانگونه که گفته شد امام صادق (ع) قلب ماه مبارک رمضان را شب قدر معرفی می‌کنند. و در حدیثی دیگر می‌فرمایند: «هر که فاطمه را ، آن گونه که سزاوار است، بشناسد، بی‏‌تردید شب قدر را درک کرده است». و باز در حدیثی دیگر عنوان می‌کنند: «مقدّرات در شب نوزدهم تعیین، در شب بیست و یکم تأیید و در شب بیست و سوم ماه رمضان امضا می‏‌شود». نکات آیت‌الله بهجت(ره) در خصوص اهمیت شناخت شب قدر از ایشان سوال می‌پرسند که: «بعضی از علما یا بزرگان اهل معرفت یک سال تمام شب‌ها را بیدار بوده‌اند تا شب قدر را درک کنند.» آیا این مطلب صحت دارد؟ و ایشان عنوان می‌کنند: برای ما هر شب، شب قدر است در خوابیدن. چون در همه شب‌های سال خواب هستیم! این سید بن طاووس رحمه‌الله است که این تعبیر را دارد: «إنی لأعرِفُ مَن یَعرِف لَیلَة القدر» یعنی «من کسی را می‌شناسم که شب قدر را می‌شناسد!» از نظر آیت‌الله بهجت باید اینگونه دعا کنیم تا مستجاب شود: استجابت دعا شرطش توبه است. اگر شرایط دعا جمع باشد، استجابت دعا حتمی خواهد بود. البته استجابت به این معنا نیست که تا دعا کردیم فورا نتیجه‌اش را ببینیم، بلکه گاهی استجابت بعد از دعای خاص خالص و مُخلَص می‌شود که جزو اخیرِ علّت تامّه است. ما باید دعا کنیم تا توفیق حال دعا را پیدا کنیم. جهت دعا این امور لازم است: 1- ثنا و تعظیم و تمجید ساحت مقدس حضرت حق تبارک و تعالی؛ 2- اقرار به گناهان و اظهار ندامت از آن، که تقریباً به منزله  توبه یا ملازم آن است؛ 3- صلوات بر محمد و آل محمد علیهم السلام، که وسیله و واسطه  فیض هستند؛ 4- بکا و گریه، و اگر نشد تباکی، ولو خیلی مختصر. بعد از این‌ها درخواست حاجت که در این صورت، برآورده شدن حاجت برو برگرد ندارد. البته اگر این مطالب در سجده باشد، مناسب‌تر است و تأثیر بکا در این میان به جایی می‌رسد که در عمل ام داوود و نیز در قنوت وتر آمده: «فَإِنَّ ذلِکَ عَلامَةُ الْإجابَةِ؛ این نشانه  مستجاب شدن است.» یعنی راه تکوینی به خدا و ارتباط با غیب است، البته برای کسی که این مطالب را باور کند. راه خلاص از گرفتاری‌ها منحصر به دعا کردن در خَلَوات برای فرج ولی‌عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف است. نه دعای همیشگی و لقلقه زبان و صِرف گفتن «عَجِّلْ فَرَجَهُ»، بلکه دعای با خلوص و صدق نیت و همراه با توبه. ما خود را از اطرافیان و دوستان آن حضرت می‌دانیم؛ ولی در این امر، یعنی دعا برای تعجیل ظهور او مسامحه می‌کنی! شب‌های قدر از زبان آیت الله جوادی آملی آیت الله جوادی آملی در نوشتاری درباره شب قدر و سرّ برجستگی آن و تأثیر ادراک شب قدر نکاتی را مطرح کرده است. «یکی از اسرار براعت و برجستگی لیله قدر نزول قرآنِ ذوالقدر در آن است. تقدیر امور دارای مراتب گوناگون است و هر مرحله‏‌ای از آن در زمان خاص ظهور می‏‌کند لذا تمام آن زمان‌های مخصوص از برجستگی والا برخوردار می‏‌شوند و به عنوان نمونه می‏توان، نیمه‏‌ماه شعبان و نوزدهم و بیست‏‌ویکم و بیست‏‌وسوم ماه مبارک رمضان و نیز برخی دیگر از شب‌های وتْر آن را یاد نمود که امور گیتی در این مراحل، نظم و نسق یافتن خود را بازمی‏یابند. البته آن حرمت خاصی که برای شب قدر به پاس نزول قرآن است فقط در شب‌های ماه مبارک رمضان خواهد بود. معنای قدر و منزلت شب قدر که بیش از ارج هزار ماه است هرگز به معنای ارزش اعتباری در برخی از دانش‌های باید و نباید اعتباری، نخواهد بود، بلکه به معنای ارج وجودی و شدّت درجه هستی است که ارزش دانش‌های بود و نبود است نه باید و نباید. البته چنان ارج وجودی که در حکمت نظری مطرح است پشتوانه تدوین قوانین ارزشی باید و نباید فقهی خواهد بود لذا امتثال دستورهای دینی وسیله مناسبی برای تکامل وجودی روح است». شب قدر از نگاه آیت الله صافی گلپایگانی آیت الله صافی گلپایگانی در نوشتاری درباره شب‌های قدر به توصیف ویژگی‌های آن پرداخته است. «شب قدر، لیله مبارکه، شب آزادی بشر و اعلان حقوق انسان و حکومت عدالت و دادگستری است. شبی که اگر نبود و نیامده بود، شب تیره بدبختی انسان به پایان نمی‎رسید و بامداد نیک‎بختی او طلوع نمی‎کرد و از بند اسارت اقویا و استعمارگران آزاد نمی‎گشت. شبی که برای ملّت‎های غفلت زده، ناآگاه و آلوده به فساد و تباهی و گمراهی، صبح هدایت و بیداری و آگاهی و رستگاری گشت و بزرگ‎ترین و گرامی‎ترین کتب آسمانی ـ ‎که الی الابد و جاودان، راهنمای بشر و ضامن سعادت است ـ نازل شد و با اشراق ملکوتی، جهان را از ظلمت شرک و ثنویّتِ مجوس، تثلیث ترسا، خرافات یهود و بت‎پرستی و... به روشنایی توحید و پرستش خدای یگانه راهبر شد. مدارجی که بشر پس از نزول قرآن طی کرده و به منازل و معارجی که پس از این می‎رسد، همه از برکات این شب و هدایت قرآن است. برای این که تأثیر این شب عزیز در پیشرفت اهداف انسانی و ترقّی جامعه بشری آشکار شود، موفقیّت‎های بزرگ و حرکت‎ها و جهش‎هایی را که تحت تأثیر تعالیم آزادی بخش قرآن در علم و صنعت و تمدّن در طول چهارده قرن، نصیب انسان شده است‎ در نظر بگیریم و با زندگی کم تحرّک و خاموش و کم نور پیش از آن مقایسه کنیم تا معلوم شود چگونه جنبش و نهضت اسلام و قیام مسلمین و رسالت پیامبر بزرگ خدا محمّد بن عبدالله ‎صلّی‎الله علیه وآله وسلّم ‎مبدأ اصلاحات، جنبش‎ها و انقلابات آزادی خواهانه و مترقّی گردید و کاروان بشریّت را با سرعت و شتاب روزافزون، هر چه بیشتر به پیش برد و این آدمی‎زاد را که صدها قرن بود با کندی و سستی و ناتوانی گام بر می‎داشت، در ظرف چهارده قرن به کجا رسانید و دامنه فکر و اندیشه او را از حدود زمین و ماه و کرات در گذرانید. قرآن، شب قدر را «لیلة مبارکة» خوانده و در شأن آن یک سوره نازل شده و شرافت آن شب، از هزار ماه بیشتر است. هر چند در تعیین شب قدر اختلاف است، ولی قول معتمد و محقّق ـ ‎که از روایات معتبره گرفته شده ـ این است که از شب «نوزدهم» و «بیست و یکم» و «بیست و سوّم» ماه رمضان بیرون نیست و به احتمال قوی ـ ‎که برخی از احادیث هم مثل «روایت جهنی» مؤیّد آن است ـ شب قدر، شب بیست و سوم است و از برخی اخبار دیگر استفاده می‎شود که هر یک از این سه شب «شب قدر» است. از جمله وظایف مهم در این شب‎ها، تجدید عهد با ولی امر، حضرت بقیّة‎الله ‎عجّل الله تعالی فرجه‎ و خواندن دعای معروف: «اَللُهَّم کُن لِوَلِیِّکَ...» می‎باشد؛ زیرا شب قدر به آن حضرت تعلّق خاص دارد و در آن شب ملایکه بر آن بزرگوار نازل می‎شوند و تمسّک به قرآن و عترت و کتاب مبین و امام مبین هم اقتضا دارد که در شب قدر، مؤمنان به ثقلین قرآن مجید و آخرین امامِ عدالت‎گستر و بقیة عترت هادیّه و مصداق حقیقی «ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْکِتابَ الَّذِینَ اصْطَفَیْنا مِنْ عِبَادِنَا» یعنی به حضرت حجّة بن الحسن العسکری ‎روحی و ارواح العالمین له الفدا تمسّک نموده و بدانند که به تصریح اخبار متواترة ثقلین، امن و نجات از ضلالت و گمراهی، فقط در سایة تمسّک به قرآن و عترت حاصل می‎شود و برای نجات از این همه انحرافات و سرگردانی‎های گوناگون، راهی جز توسّل و تمسّک به هدایت «قرآن و عترت» نیست». شب قدر در سخنان آیت‌الله مکارم شیرازی آیت الله مکارم شیرازی در سخنانی به اهمیت توبه از گناهان و فرصت شب قدر برای این کار پرداخته است. نکات مهم سخنان وی را در ادامه می خوانید. «روایات مختلفی مبنی بر ضرورت ترسیدن آدمی از گناهان کوچک نقل شده است. هرچند گناهان کبیره را هم باید ترک کرد و از آنها هراس داشت اما گناهان کوچک ممکن است از سوی انسان‌ها نادیده گرفته شوند به دلیل همین اهمیت ندادن به آنها موجب می‌شود خطراتشان گریبان آدمی را بگیرد ضمن اینکه اگر به گناهان کوچک توجه نکنیم به تدریج حجم آنها بسیار زیاد خواهد شد. در جایی که لازم بود آتشی افروخته شود پیامبر اکرم(ص) از اصحاب خواستند هر یک هر چقدر می‌تواند هیزم جمع کنند و زمانی که همه آنها هیزم‌ها را جمع کردند تا به تل بزرگی از هیزم تبدیل شد حضرت خطاب به آنها فرمودند گناهان هم همینگونه هستند و به تدریج زیاد می‌شوند. نادیده انگاشتن گناهان کوچک به معنای بی‌اعتنایی به نهی کردن خداوند محسوب می‌شود. در ایامی که فرصت درک شب قدر وجود دارد، بهترین کار توبه و بازگشت از گناهان است. شب قدر برای بازگشت انسان و بخشیده شدن او از بهترین شب ها است. بنابراین در ایام شب‌های قدر که به احیاء و شب زنده داری می پردازیم، از گناهان کوچک و بزرگ خود نیز توبه کنیم.» طبق این احادیث و جملات از بزرگان، لیالی قدر، فرصتی است تا آدمی علاوه بر بیدار ماندن، بتواند بیدار شود، بیدار از خواب غفلت، بیدار از خوابی که روز حساب آه و حسرت را نصیبش می‌کند. بیدار شود و با توبه و استغفار روح خویش را صیقل ببخشد. انتهای پیام/ 10023