به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «صبح توس»؛ بخش کشاورزی در شهرستان خلیل‌آباد، به‌عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد منطقه، در سال‌های اخیر شاهد حرکت‌های چشمگیری در مسیر توسعه و بهره‌وری بوده است. اجرای طرح‌های نوین آبیاری، توسعه صنایع تبدیلی، تقویت بیمه محصولات کشاورزی، و توجه به آموزش و ترویج کشاورزی علمی، از جمله اقداماتی است که چهره تازه‌ای به این بخش داده است.

در کنار این اقدامات زیرساختی، طرح‌هایی مانند پایش آفات قرنطینه‌ای، برگزاری کاروان‌های ترویجی با محوریت تغییر اقلیم و آموزش فراوری محصولات بومی نظیر انگور، افق تازه‌ای از کشاورزی دانش‌بنیان را در خلیل‌آباد گشوده است. این شهرستان امروز نه‌تنها در تولید محصولات باغی همچون انگور و انار جایگاه ویژه‌ای دارد، بلکه در حوزه بهره‌وری آب و حمایت از کشاورزان نیز الگوی موفقی در استان خراسان رضوی به شمار می‌رود.

در همین زمینه و برای بررسی آخرین وضعیت پروژه‌های کشاورزی، بیمه، آموزش و طرح‌های نوآورانه در خلیل‌آباد، با محمود شبان، مدیر جهاد کشاورزی این شهرستان، به گفتگویی تفصیلی نشستیم.

صبح توس: در ماه‌های اخیر شاهد اجرای طرح‌های متعددی در حوزه کشاورزی خلیل‌آباد بوده‌ایم. اجازه دهید ابتدا از مهم‌ترین پروژه اخیر یعنی طرح آبیاری کم‌فشار در روستای مهدی‌آباد شروع کنیم، این طرح چه ابعادی دارد و چه دستاوردهایی برای منطقه به همراه خواهد داشت؟

شبان: این پروژه، یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های آبیاری کم‌فشار در استان خراسان رضوی است که با همت دولت و مشارکت کشاورزان در شهرستان خلیل‌آباد اجرا شد. ما در این طرح، سطحی حدود ۳۲۰ هکتار از اراضی کشاورزی روستای مهدی‌آباد را زیر پوشش سامانه نوین آبیاری قرار دادیم.

در این پروژه چهار موتور اصلی به‌صورت تجمیعی طراحی شده و ۱۱۰ تُن لوله با سایز ۳۲۰ میلی‌متر نصب شده است، بخش قابل‌توجهی از هزینه‌ها از محل اعتبارات دولتی تأمین شد، اما نکته مهم مشارکت مستقیم کشاورزان بود که خودشان پای کار آمدند و طرح را با روحیه جهادی جلو بردند.

این مدل، یک الگوی موفق در سطح استان محسوب می‌شود و هدف ما این است که آن را در سایر روستاهای شهرستان نیز گسترش دهیم. اجرای چنین طرح‌هایی، علاوه بر صرفه‌جویی قابل‌توجه در مصرف آب، موجب افزایش راندمان تولید و کاهش هزینه‌های بهره‌برداران خواهد شد.

بخش کشاورزی آسیب‌پذیر است؛ اما با برنامه و ایمان، قابل احیاست

صبح توس: کشاورزی منطقه با مشکلات متعددی روبه‌روست. به نظر شما مهم‌ترین چالش‌های فعلی چیست و چه راهبردی برای عبور از آنها در پیش گرفته‌اید؟

شبان: بخش کشاورزی ذاتاً آسیب‌پذیر است، به‌ویژه در مناطقی مانند خلیل‌آباد که با پدیده‌هایی چون خشکسالی، کاهش منابع آبی و قطعی برق دست‌و‌پنجه نرم می‌کند. ما سعی کردیم با نگاه راهبردی، فرمایش مقام معظم رهبری درباره «سرمایه‌گذاری در تولید» را سرلوحه کار خود قرار دهیم و به جای توقف در برابر مشکلات، آن را به فرصتی برای تحول تبدیل کنیم.

با تشکیل جلسات مستمر «رفع موانع تولید»، به دنبال برطرف کردن بسیاری از مشکلات واحدهای تولیدی در سطح شهرستان هستیم. هدف ما این است که کشاورزی خلیل‌آباد را از حالت سنتی به سمت الگوهای نوین و پایدار یعنی کشاورزی دانش‌بنیان و مقاوم در برابر بحران‌ها ببریم.

ضرورت بیمه محصولات کشاورزی برای کاهش ریسک

صبح توس: یکی از موضوعاتی که اخیراً مطرح شد، تشکیل جلسه ستاد بیمه محصولات کشاورزی بود. اهمیت بیمه در پایداری تولید را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

شبان: تجربه سال‌های اخیر نشان داده است که در صورت بروز حوادث طبیعی از تگرگ و سرمازدگی گرفته تا خشکسالی، تنها کشاورزانی می‌توانند از خسارات خود جبران بگیرند که محصولشان بیمه باشد. در واقع بیمه، چتر حمایتی بخش کشاورزی است.

در شهرستان خلیل‌آباد طی سال جاری بیش از ۱۵٬۹۰۰ رأس دام سبک و ۳٬۰۰۰ رأس دام سنگین بیمه شده‌اند. نکته مثبت اینکه در اغلب بیمه‌نامه‌های دام تکمیلی، ۸۰ درصد حق بیمه را دولت پرداخت می‌کند و این موضوع استقبال کشاورزان را افزایش داده است.

در کنار دام، ما به دنبال افزایش ضریب نفوذ بیمه در حوزه محصولات باغی و زراعی هستیم. همچنین با همکاری صندوق بیمه کشاورزی، روند پرداخت غرامت باغات خسارت‌دیده سال گذشته نیز در دستور کار قرار گرفته است. هدف نهایی ما ارتقای تاب‌آوری کشاورزی در برابر مخاطرات طبیعی است.

انار خلیل‌آباد، برند صادراتی شرق کشور

صبح توس: خلیل‌آباد یکی از قطب‌های تولید انار در شرق کشور است، وضعیت فعلی تولید و صادرات این محصول چگونه است؟

شبان: شهرستان خلیل‌آباد با تولید سالانه بیش از ۱۲ هزار تُن انار، یکی از مهم‌ترین مراکز تولید این محصول در استان است، خوشبختانه وجود سردخانه‌های فعال با ظرفیت بیش از ۱۱ هزار تُن، نقش مهمی در حفظ کیفیت و استمرار صادرات دارد.

در بازدیدهای میدانی اخیر از سردخانه‌ها، بر لزوم اولویت‌دهی به محصولات کشاورزان بومی تأکید کردیم تا در فصل برداشت، از ازدحام و تبعیض جلوگیری شود. بخش قابل‌توجهی از انار خلیل‌آباد به کشورهای حوزه خلیج فارس صادر می‌شود و تلاش داریم با هماهنگی بیشتر میان باغداران، سردخانه‌داران و صادرکنندگان، ضایعات را کاهش و بهره‌وری زنجیره تأمین را افزایش دهیم.

پایش آفات؛ امنیت زیستی در سایه پدافند غیرعامل

صبح توس: در حوزه پیشگیری از آفات و تهدیدات زیستی، جهاد کشاورزی خلیل‌آباد چه برنامه‌هایی را در سال‌های اخیر اجرا کرده است؟

شبان: در سال‌های اخیر، ورود محصولات از نقاط مختلف کشور به سردخانه‌های خلیل‌آباد، احتمال انتقال آفات قرنطینه‌ای را افزایش داده است. به همین دلیل، کارشناسان ما در حوزه حفظ نباتات اقدام به نصب تله‌های دلتا حاوی پارافرمون متیل اوژنول در سردخانه‌ها کردند.

این تله‌ها به طور خاص برای ردیابی آفت مگس میوه شرقی طراحی شده‌اند؛ آفتی که اگر به باغات برسد، خسارت جبران‌ناپذیری به بار می‌آورد. خوشبختانه تا این لحظه هیچ موردی از این آفت در شهرستان مشاهده نشده است. این طرح نمونه‌ای از اقدامات پدافند غیرعامل در حوزه کشاورزی است که با هدف پیشگیری از تهدیدات زیستی اجرا می‌شود.

نظارت بر طرح‌های حفظ کاربری اراضی؛ صیانت از زمین‌های کشاورزی

صبح توس: یکی از دغدغه‌های همیشگی در حوزه کشاورزی، تغییر کاربری غیرمجاز اراضی است. در این زمینه چه اقداماتی صورت گرفته است؟

شبان: در قالب مأموریت نظارتی مربوط به تبصره‌های ۱ و ۴ قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ‌ها، از ۱۰ طرح در بخش‌های مرکزی و ششطراز بازدید و ارزیابی انجام شد. خوشبختانه ۸ مورد از این طرح‌ها مطابق ضوابط قانونی بوده و روند اجرایی مطلوبی دارند.

ما معتقدیم که توسعه باید در چارچوب قانون صورت گیرد. اگر قرار است واحد تولیدی یا دامداری ایجاد شود، باید در اراضی مجاز و با مجوزهای رسمی باشد تا هم کشاورز متضرر نشود و هم زمین‌های زراعی حفظ شوند.

پرورش مرغ بومی؛ اقتصاد خرد در خدمت پایداری روستا

صبح توس: یکی از طرح‌های جالب شما درباره پرورش مرغ بومی در روستاهاست. هدف از این برنامه چیست؟

شبان: پرورش مرغ بومی یک فعالیت اقتصادی کم‌هزینه و در عین حال پربازده است و روستاییان می‌توانند با حداقل امکانات و تجهیزات، از این طریق به درآمد جانبی دست یابند؛ مرغ‌های بومی نسبت به شرایط محیطی سازگارترند، کمتر بیمار می‌شوند و حتی از ضایعات پس‌چر غلات یا باغ‌ها تغذیه می‌کنند.

ویژگی‌هایی چون قناعت در مصرف خوراک، مقاومت بالا در برابر بیماری‌ها و سازگاری اقلیمی باعث می‌شود که این طرح بتواند هم‌زمان به اقتصاد خانوارهای روستایی و امنیت غذایی شهرستان کمک کند.

کاروان ترویجی کشت ملی؛ الگویی برای مواجهه با تغییر اقلیم

صبح توس: به‌تازگی از برگزاری نهمین کاروان ترویجی الگویی کشت ملی در خلیل‌آباد خبر دادید، این طرح چه اهدافی را دنبال می‌کند؟

شبان: این رویداد در آبان‌ماه و به طور هم‌زمان در سراسر کشور برگزار شد، هدف اصلی، ترویج الگوهای سازگار با تغییر اقلیم و تقویت ارتباط میان تحقیق، اجرا و ترویج است. ما در این کاروان با حضور کارشناسان، محققان و مروجان، درباره موضوعاتی چون بهینه‌سازی مصرف آب، کاهش هزینه تولید، و توسعه کشت‌های جایگزین گفتگو کردیم.

در واقع این کاروان ترویجی نوعی بسیج علمی در عرصه تولید است که به کشاورزان کمک می‌کند با دانش روز دنیا آشنا شوند و راهکارهای عملی برای تطبیق با شرایط اقلیمی جدید بیاموزند.

بذر گواهی‌شده؛ گام نخست برای تولید سالم و پرمحصول

صبح توس: در فصل کشت غلات، چه برنامه‌هایی برای تأمین بذر مرغوب، نظارت بر مزارع و ارتقای عملکرد کشاورزان در خلیل‌آباد در نظر گرفته‌اید؟

شبان: در آغاز فصل کشت غلات، تأمین بذر استاندارد و سالم از اولویت‌های اصلی جهاد کشاورزی خلیل‌آباد است، زیرا کیفیت بذر، نقطه شروع تولید موفق محسوب می‌شود. در همین راستا، توزیع بیش از ۱۰ تُن بذر گواهی‌شده گندم و جو میان زارعین شهرستان آغاز شده است تا از همان مرحله کشت، پایه عملکرد بالا و سلامت محصول فراهم شود.

برای اطمینان از اجرای صحیح طرح، کارشناسان پهنه ما موظف‌اند بازدیدهای میدانی منظم از مزارع انجام دهند، نوع بذر و الگوی کشت را راستی‌آزمایی کنند و اطلاعات دقیق را در سامانه پهنه‌بندی ثبت نمایند. این فرایند باعث می‌شود تصمیم‌گیری‌ها در آینده بر اساس داده‌های واقعی و به‌روز انجام گیرد. 

در کنار آن، بر بوجاری و ضدعفونی بذور خودمصرفی نیز تأکید ویژه‌ای داریم؛ چراکه بسیاری از بیماری‌های قارچی و افت عملکردها از همین مرحله آغاز می‌شود. با ضدعفونی صحیح، ریسک بیماری‌ها به حداقل می‌رسد و عملکرد مزارع به‌صورت چشمگیری افزایش می‌یابد.

این اقدامات شاید در ظاهر جزئی به نظر برسند، اما در عمل نقش تعیین‌کننده‌ای در پایداری تولید، افزایش بهره‌وری و حفظ سلامت خاک و بذر در چرخه کشاورزی منطقه دارند.

آموزش و ترویج؛ پیوند دانش و عمل در کشاورزی نوین

صبح توس: آموزش و انتقال دانش به نسل جدید چه نقشی در آینده کشاورزی شهرستان دارد؟

شبان: آینده کشاورزی به دانش، مهارت و بینش علمی نسل جدید وابسته است. اگر بخواهیم کشاورزی ما از حالت سنتی خارج شود و به سمت بهره‌وری بالا، صرفه‌جویی در منابع و تولید اقتصادی حرکت کند، باید از امروز در تربیت نیروی انسانی متخصص سرمایه‌گذاری کنیم.

به همین دلیل، با همکاری اداره آموزش‌وپرورش شهرستان، دوره‌ای آموزشی ویژه برای دانش‌آموزان هنرستان کشاورزی برگزار کردیم تا با اصول علمی جیره‌نویسی و تغذیه دام‌های شیری آشنا شوند. در این دوره مباحثی همچون فضای استاندارد آخور، نسبت صحیح علوفه و غلات، روش‌های تأمین ویتامین‌ها و مواد معدنی، و محاسبه دقیق جیره غذایی متناسب با تولید شیر و شرایط دام مطرح شد. 
هدف ما از این آموزش‌ها صرفاً انتقال اطلاعات تئوریک نبود، بلکه می‌خواستیم نسل آینده کشاورزان و دامداران، با نگاه علمی، خلاقیت فردی و توان تصمیم‌گیری فنی وارد میدان شوند. در واقع، هرچه سطح دانش و مهارت این نسل بالاتر برود، امنیت غذایی و پایداری تولید در شهرستان نیز تضمین خواهد شد.

فراوری نوین انگور؛ از خاک تا شیره در مسیر تحول

صبح توس: نوآوری و به‌کارگیری فناوری‌های نوین چه نقشی در بهبود فرایندهای سنتی و افزایش بهره‌وری محصولات کشاورزی خلیل‌آباد داشته است؟

شبان: شهرستان خلیل‌آباد قطب تولید انگور در شرق کشور است و بخش زیادی از اقتصاد روستایی ما بر پایه محصولات جانبی انگور، از جمله شیره، کشمش و سرکه بنا شده است.

سال‌هاست که بانوان روستایی شیره انگور را به روش سنتی و با استفاده از خاک مخصوص تهیه می‌کنند؛ روشی که هرچند ریشه در تجربه و فرهنگ بومی دارد، اما زمان‌بر، پرزحمت و گاهی همراه با افت کیفیت محصول است.

در همکاری مشترک با محققان مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، موفق شدیم روش جدیدی را جایگزین کنیم که در آن به‌جای خاک از کربنات کلسیم استفاده می‌شود. این ماده نه‌تنها کاملاً طبیعی و ایمن است، بلکه باعث می‌شود فرایند تهیه شیره از دو تا سه روز به چند ساعت کاهش یابد و رنگ و طعم محصول نیز یکنواخت‌تر و باکیفیت‌تر شود.

برگزاری دوره آموزشی این طرح با استقبال گسترده بانوان روستایی مواجه شد، زیرا بسیاری از آنان با دیدن نتایج عملی روش جدید، تمایل پیدا کردند که آن را در تولید خانگی خود به کار بگیرند. در واقع، این تجربه نشان داد که ترکیب دانش بومی با فناوری نوین می‌تواند هم به حفظ اصالت‌های محلی کمک کند و هم زمینه‌ساز توانمندسازی اقتصادی زنان روستایی و ارتقای کیفیت محصولات سنتی منطقه باشد.

کشاورزی خلیل‌آباد در مسیر پایداری

صبح توس: چگونه می‌توان توسعه پایدار در بخش کشاورزی شهرستان خلیل‌آباد محقق کرد؟

شبان: ما در جهاد کشاورزی خلیل‌آباد معتقدیم که توسعه پایدار یعنی تلفیق تجربه، علم و مشارکت مردم. توسعه‌ای که فقط از بالا طراحی شود و کشاورز در آن نقش نداشته باشد، ماندگار نیست. هرجا مردم در میدان بوده‌اند، طرح‌ها به ثمر نشسته است.

 تجربه سال‌های اخیر به‌خوبی نشان داده که وقتی کشاورزان خود را شریک در تصمیم‌سازی‌ها می‌دانند، اجرای طرح‌هایی مانند آبیاری نوین، تغذیه بهینه، و مدیریت مصرف آب با موفقیت بیشتری همراه می‌شود.

از سوی دیگر، ما بر این باوریم که توسعه پایدار فقط به تولید بیشتر خلاصه نمی‌شود، بلکه به معنای حفظ منابع برای نسل‌های آینده، ایجاد درآمد پایدار برای خانواده‌های روستایی، و تقویت حس تعلق و مسئولیت اجتماعی در بین کشاورزان است.

در همین مسیر، از حوزه‌های مختلفی چون فراوری محصولات، بیمه کشاورزی، آموزش نسل جدید و ارتقای دانش فنی بهره‌برداران حمایت می‌کنیم تا چرخه تولید و پایداری اقتصادی کامل شود.

در واقع، همه این اقدامات از استفاده از فناوری‌های نو گرفته تا تقویت فرهنگ کار جمعی قطعات یک پازل بزرگ هستند که تصویر آینده روشن کشاورزی خلیل‌آباد را می‌سازند؛ آینده‌ای که در آن هم بهره‌وری بالاست و هم انسان و طبیعت در تعادل قرار دارند.

انتهای خبر/