کتاب‌ها هنوز نفس می‌کشند

به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «صبح توس»، پایین بودن سرانه مطالعه در کشور از دیرباز دغدغه‌ مجامع ادبی و فرهنگی بوده است. در گذشته عواملی نظیر بالا بودن هزینه کتاب، کمبود کتابخانه و عدم فرهنگ کتابخانی بر پایین بودن سرانه مطالعه نقش بسزایی داشتند اما در دهه‌های اخیر، ظهور رسانه‌های دیجیتال و گسترش فضای مجازی باعث شده‌اند که توجه و زمان افراد به سمت محتوای آنلاین و سرگرمی‌های سریع جلب شود و سرانه مطالعه سنتی همچنان پایین بماند. 
 اما سوال اینجاست که آیا در دنیای دیجیتال امروز، هنوز هم کتابخوان‌ها جایگاه خود را حفظ کرده‌اند و آیا افرادی هستند که  فرصت و رغبت خواندن کتاب‌های فیزیکی و یا حتی الکترونیکی را داشته باشند؟ 
به دنبال یافتن پاسخ این سوال، به سراغ تعدادی از بانوان عضو کتابخانه شهید معصوم حسینی رفته و با آنان گفتگو کردیم. 

صبح توس؛ بفرمایید چه عاملی باعث شد به کتاب خواندن علاقه‌مند شوید؟ 
فرشته محمودی پرستار ۳۵ ساله و مادر ۴ فرزند: اولین بار با خواندن کتاب گناهان کبیره شهید دستغیب در نوجوانی و به سبب تاثیر بسیاری که در اخلاق و رفتارم داشت، به کتاب‌خوانی علاقه‌مند شدم. 
ساره پهلوان کارمند۳۹ ساله و مادر سه فرزند: من از کودکی به کتاب خواندن علاقه‌مند بودم. زمانی که مجرد بودم پدرم بسیار اهل مطالعه و خرید کتاب بود و همین مسئله باعث علاقه من به کتاب خواندن شد و پس از ازدواج نیز همسرم بسیار من را تشویق به مطالعه کرد. ایشان هر چند خودشان خیلی فرصت نمی‌کنند کتاب بخوانند اما من و فرزندانم را به این امر توصیه می‌کنند. 
سیده مریم حسینی‌نژاد،۳۳ ساله، خانه‌دار و مادر دو فرزند: 
در خانواده ما کتاب خواندن وراثتی است و همگی عاشق خواندن کتاب هستیم. 
زهرا کاظمی، ۳۱ ساله، خانه‌دار و مادر دو فرزند: 
بعد از ازدواج به دلیل علاقه بسیار زیاد همسرم به کتاب خواندن و داشتن کتاب‌های فراوان ایشان، من هم به کتاب‌خوانی علاقه‌مند شدم و روز به روز با خواندن کتاب‌های متعدد علاقه‌ام به کتاب‌خوانی بیشتر می‌شد. 
سیده فاطمه هاشم‌پور، ۳۶ ساله، مربی قرآن کودک و نوجوان و مادر پنج فرزند: 
من همیشه تشنه دانستن بودم و هستم و به نظر من کتاب بهترین پاسخ برای این نیاز است. 
زهرا رنجبر،۲۸ ساله، خانه‌دار و مادر سه فرزند:  
من اولین بار کتابی از زندگینامه شهدا در قفسه کتابخانه منزلمان دیدم و آن را مطالعه کردم. از همانجا بود که از کتاب خواندن لذت بردم و از آن پس مطالعه، جزئی از برنامه روزانه‌ام شد. 
ساناز سعیدی ۳۰ ساله، کارمند بیمارستان و مادر سه فرزند: 
مهم‌ترین عاملی که باعث سوق دادن من به سمت کتاب و کتا‌ب‌خوانی شد این بود که دوست داشتم قدرت تحلیلم در مسائل مختلف بالا رود. علاوه بر آن به منظور بالا رفتن اطلاعات عمومی و افزایش قدرت بیان به سمت کتابخوانی رفتم. 
صبح توس: به طور معمول چه نوع کتاب‌هایی می‌خوانید؟ 
محمودی: من به مطالعه زندگینامه شهدا و عرفا علاقه‌مند هستم و کتاب‌های تاریخی، دینی و مذهبی را نیز دوست دارم. 
پهلوان: علاقه من به سمت رمان و کتاب‌های آموزشی و زندگینامه بزرگان است. 
حسینی‌نژاد: من به طور معمول کتاب‌های روانشناسی را می‌پسندم. 
کاظمی: من عاشق رمان، کتاب‎‌های علمی، دینی و روانشناسی هستم 
هاشم‌پور: کتاب‌های داستانی و رمان برای من جذاب است. 
رنجبر: من بیشتر رمان می‌خوانم. 
سعیدی: من زندگینامه شهدا، رمان‌ها و داستان‌های واقعی و کتاب‌های تاریخی را دوست دارم. 
صبح توس: آیا نویسنده یا کتاب خاصی وجود دارد که تاثیر زیادی بر زندگی شما گذاشته باشد؟ 
محمودی: بله.  کتاب «نهج‌البلاغه» جوانان تاثیر فوق‌العاده‌ای در زندگی من داشته است. از میان نویسندگان نیز کتاب‌های آقای «حمید حسام» که قلم فوق‌العاده‌ای دارند برایم بسیار اثرگذار بوده‌ است.  
پهلوان: بله. کتاب «قلب سلیم» آیت‌الله دستغیب در زندگی من تاثیر بسزایی داشته است. همچنین کتاب «چگونه یک نماز خوب بخوانیم» استاد پناهیان در اصلاح عادت‌های نمازخواندنم بسیار موثر بوده است. 
حسینی‌نژاد: بله. زندگینامه شهدا خیلی برایم اثربخش بوده است. 
کاظمی: بله. «قرآن» خداوند متعال موثرترین کتاب در زندگی من بوده و هست. 
هاشم‌پور: بله. کتاب‌های شهدا به خصوص کتاب «یادت باشه» خیلی برایم مفید بوده است. 
رنجبر: بله. کتاب «دا» اولین کتاب جذاب و قطوری بود که همزمان با آن خندیدم و گریه کردم.
سعیدی: بله. کتاب «استاد عشق» که مربوط به دکتر حسابی است بسیار برایم فوق‌العاده بود و کتاب‌های سید مهدی شجاعی بسیار زیبا هستند و من خیلی علاقه دارم . زندگی شهید عارفی نیز از کتاب‌های بسیار جالب و کاربردی در زندگی شخصی‌ام بوده است. 
صبح توس: چطور زمانی برای خواندن کتاب در طی روز پیدا می‌کنید؟  
محمودی: من بین کارهای روزمره‌ام، مثلا بین آشپزی کردن یا آخر شب و صبح زود که بچه‌ها خواب هستند مطالعه می‌کنم. 
پهلوان: من از کوچکترین زمان خالی که بین کارهای روزمره‌ام پیدا می‌کنم استفاده کرده و مطالعه می‌کنم. حتی اگر در طی روز نرسیدم کتاب بخوانم حتما قبل از خواب این کار را انجام می‌دهم. 
حسینی‌نژاد: از صبح تمام امورات روزمره را انجام می‌دهم و بعد از نماز که زمان استراحت همسرم هست، من به مطالعه می‌پردازم. 
کاظمی: هر زمان که وقت آزاد داشته باشم مطالعه می‌کنم. 
هاشم‌پور: من زمانی که در حال شیر دادن به فرزندم هستم، در ترافیک، زمان انتظار در مطب پزشک، زمان خالی در مهمانی و قبل از خواب به مطالعه می‌پردازم. 
رنجبر: اگر کتاب جذابی به دستم برسد، دو روزه تمام کارهایم را تعطیل می‌کنم و آن کتاب را تمام می‌کنم. 
سعیدی: هر زمانی که وقت آزاد داشته باشم. گاهی یکی دو ساعت می‌نشینم و مطالعه می‌کنم فرقی هم نمی‌کند خانه باشم یا بیرون یا در مهمانی. 
صبح توس: در دنیای دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی چطور کتاب‌خوانی را ادامه می‌دهید؟ 
محمودی: من به طور معمول کتاب‌خوانی در فضای مجازی را نمی‌پسندم و ترجیح می‌دهم کتاب را لمس کنم. کتاب‌های فیزیکی هم برای سلامت چشم و ذهن مفید است و هم اینکه معتقدم کتاب وقتی لمس می‌شود حس خوبی به انسان منتقل می‌کند. 
پهلوان: من دوست دارم کتاب را فیزیکی دستم بگیرم و مطالعه کنم. اما با این وجود از نرم‌افزار کتابخانه‌های دیجیتالی نیز استفاده می‌کنم و زمان‌هایی که منزل نیستم و به کتاب دسترسی ندارم از کتابخانه دیجیتال، کتاب دانلود کرده و مطالعه می‌کنم. علاوه بر آن من در کانال‌های کتاب‌فروشی‌ عضو هستم و هر روز با کتاب‌هایی که جدید منتشر می‌شود آشنا می‌شوم و برش‌هایی که داخل کانال گذاشته می‌شود را مطالعه می‌کنم. من الان ‎تقریبا حفظ شده‌ام که کتاب‌فروشی مورد نظرم که آن را دنبال می‌کنم، چه کتبی و با چه موضوعاتی دارد.  
حسینی‌نژاد: در دنیای دیجیتال، نسخه‌های آنلاین کتب را برای مطالعه دانلود می‌کنم. چون معتقد هستم کتاب باید خوانده باشد حالا اگر فیزیکی باشد که چه بهتر اما اگر در دسترس نبود کتاب‌های دیجیتال گزینه مناسبی برای مطالعه است. 
هاشم‌پور: من در فضای دیجیتال، چکیده کتاب‎‌ها، معرفی و برش‌هایی از کتاب را می‌خوانم. اما فیزیکی را بیشتر می‌پسندم. چون خواندنش راحت‌تر است، شارژ گوشی تمام نمی‌شود، چشم‌ها اذیت‌ نمی‌شوند. کتاب‌های فیزیکی امواج ندارند و آدم سردرد نمی‌شود. 
کاظمی: با کتاب‌های الکترونیکی زیاد موافق نیستم فقط در حد آشنایی و به منظور خرید کتاب از فضای دیجیتال کتاب‌خانه‌ای استفاده می‌کنم. 
رنجبر: کانال‌هایی که مطالب تحلیلی می‌گذارند را دنبال می‌کنم و به نظرم مطالب آن‌‌ها حکم کتاب را دارد. اما در مجموع فقط کتاب فیزیکی می‌خوانم چون تمرکز بیشتری روی آن‌ دارم. 
 
سعیدی: من هیچ علاقه‌ای به کتاب‌های دیجیتالی و شبکه‌های اجتماعی ندارم و هرگز با کتاب‌های الکترونیکی نمی‌توانم ارتباط بگیرم. حتی چند بار تلاش کردم از آن‌ها هم استفاده کنم اما چند صفحه بیشتر نتوانستم بخوانم و در نهایت رها کردم. من باید کتاب را فیزیکی دستم بگیرم. 
 
صبح توس: آیا عضو باشگاه کتابخوانی یا گروه‌های کتاب‌خوانی هستید که کتاب‌ها را با هم به اشتراک بگذارید؟ 
محمودی: بله عضو این گروه‌ها هستم. 
پهلوان: عضو باشگاه نیستم اما عضو گروه‌های دوستانه کتاب‌خوانی هستم. 
حسینی‌نژاد: بله عضو هستم. 
هاشم‌پور: عضو باشگاه نه اما دوستان کتاب‌خوان زیادی دارم که با یکدیگر کتاب‌ به اشتراک می‌گذاریم. 
کاظمی: بله عضو هستم.  
رنجبر: نه متاسفانه عضو نیستم. 
سعیدی: عضو باشگاه و گروهی نیستم اما با دوستانم کتاب رد و بدل می‌کنیم. 
صبح توس: کتاب‌هایی که می‌خوانید را چطور انتخاب می‌کنید؟  
محمودی: من اگر به نویسنده خاصی علاقه‌مند باشم سعی می‌کنم کتاب‌هایش را بخوانم. همچنین کتاب‌هایی که حضرت آقا توصیه می‌کنند را نیز می‌خوانم. در مرحله بعد هم به توصیه و پیشنهاد دوستان کتاب انتخاب می‌کنم. 
پهلوان: من برش‌های کتاب را در کانال کتابخانه‌ای که عضو هستم می‌خوانم و هر کدام برایم جذاب بود یا می‌خرم یا از دیگران امانت می‌گیرم. 
حسینی‌نژاد: من کتاب‌هایی که دوستان پیشنهاد می‌کنند را می‌خوانم.

هاشم‌پور: کتاب‌هایی را انتخاب می‌کنم که اساتید یا دوستانم پیشنهاد کرده‌اند، یا توصیه حضرت آقا بوده و یا در نقدهای آنلاین و تبلیغات عنوان شده است. همچنین علاقه به نویسنده خاص نیز در انتخاب من برای کتاب موثر است. 
کاظمی: من به پیشنهاد دوستان و گروه‌ها و توصیه‌های مقام معظم رهبری کتاب انتخاب می‌کنم. 
رنجبر: کتابی را انتخاب می‌کنم که عنوان جذابی داشته باشد و یا اینکه دوستانم معرفی کرده باشند. 
سعیدی: کتاب‌هایی که مقام معظم رهبری تقریظ کرده‌اند، کتاب‌هایی که زمان برگزاری نمایشگاه کتاب تبلیغ می‌شود و یا افراد معروف آن را خوانده و خلاصه‌ای از آن را معرفی کرده‌اند و کتاب‌هایی که به عنوان کتاب سال انتخاب می‌شوند را من برای مطالعه انتخاب می‌کنم. 
آیا فکر می‌کنید فرهنگ کتاب‌خوانی در جامعه ما کافی است؟ چه کارهایی می‌توان کرد تا این فرهنگ بیشتر شود؟ 
محمودی: نه متاسفانه. می‌توان از طریق معرفی کتاب‌های خوب، برگزاری نمایشگاه کتاب، شبی با کتاب و سایر موارد مشابه در مدارس و دانشگاه‌ها فرهنگ کتاب‌خوانی را گسترش داد. 
پهلوان: متاسفانه شاخص مطالعه در جامعه ما از میانگین جهانی بسیار پایین‌تر است. مردم حتی اگر هزینه کتاب را هم داشته باشند اما میل و رغبتی به خرید ندارند چرا که با وجود کتابخانه‌های بسیار که کتاب امانت می‌دهند باز هم علاقه به کتابخوانی در جامعه مشاهده نمی‌شود. 
به نظر من موثرترین راه، اقدام از طریق رسانه ملی است. تبلیغات گسترده کتاب در صدا و سیما تاثیر بسزایی در گسترش فرهنگ کتابخانی دارد. نظیر کاری که شبکه پویا انجام می‌دهد و هر از چند گاهی کتاب جدید با کلی تبلیغ جذاب معرفی می‌کند. 
کودکان بسیاری هستند که کتاب‌های تبلیغی شبکه پویا را خریداری کردند. اگر این فرهنگ‌سازی به شبکه‌های دیگر نیز منتقل شود قطعا اثرگذاری خوبی خواهد داشت. همچنین گسترش کافه‌های کتاب و کتابخانه‌ها نیز در فرهنگسازی کتابخوانی موثر است. 
کاظمی: خیر. معرفی کتاب در مدارس و دانشگاه و در تمام مراکز سطح شهر و همچنین گسترش نمایشگاه‌های کتاب می‌تواند اقدام موثری در افزایش فرهنگ کتابخوانی باشد.  
رنجبر: نه متاسفانه. اگر این کار را از سنین کم یعنی علاقه‌مند کردن کودکان به مطالعه و کتابخانی شروع کنیم قطعا شاهد تحول در جامعه خواهیم شد. 
سعیدی: بر اساس آمار فرهنگ مطالعه در کشور ما بسیار پایین است. من در اطرافیان نزدیکم می‌بینم که هیچ زمانی برای مطالعه در نظر نمی‌گیرند. فرزندان را باید به کتاب خواندن تشویق کرد. و پدر و مادری که کتابخوان نباشند فرزند کتابخانی تحویل جامعه نمی‌دهند. من خودم زمانی را برای مطالعه اختصاص می‌دهم که فرزندانم در منزل باشند تا مطالعه من را ببینند.  
علاوه بر آن باید سبد خرید کتاب داشته باشیم و ماهانه با بچه‌ها به کتابفروشی برویم و کتاب بخریم. تعامل با دوستان نیز بسیار موثر است. من وقتی در حضور کودکانم با دوستانم تعامل کتاب داشته باشم، آنان نیز تشویق به تبادل کتاب با دوستانشان می‌شوند و اینگونه می‌شود که فرهنگ کتاب‌خوانی در جامعه گسترش می‌یابد. 
روایت‌های بانوان کتاب‌خوان نشان داد که هستند افرادی که هنوز در عصر کلیک و کیبورد،  کتاب را انتخاب می‌کنند و صفحات ساده و سفید کتاب سنتی را بر صفحه نمایش رنگارنگ و مدرن ترجیج می‌دهند.  
این روایت نشان داد نه مشغله کاری و نه کار طاقت فرسای خانه‌داری و بچه‌داری نمی‌تواند توجیه مناسبی برای کاهلی و کوتاهی در امر کتاب خواندن باشد. 

انتهای خبر/ 
گزارش: سارا آویشی