شورای تراز انقلاب؛ تفاهم، مشارکت مردمی، پیشرفت اسلامی

به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «صبح توس» در قلب تپنده نظام جمهوری اسلامی ایران، شوراهای اسلامی شهر و روستا همچون بازوان قدرتمند مردم‌سالاری دینی، نقشی کلیدی در تحقق آرمان‌های انقلاب اسلامی ایفا می‌کنند، این نهادها که ریشه در آموزه‌های جاودانه امام خمینی (ره) و منویات راهبردی رهبر معظم انقلاب اسلامی دارند، علاوه بر اینکه نهادی برای مدیریت محلی هستند نمادی از اراده جمعی مردم در ساختن جامعه‌ای عادلانه، متعالی و سرشار از معنویت نیز به شمار می‌روند.

شوراها به عنوان پل ارتباطی مستحکم بین مردم و مدیریت شهری، مسئولیت سنگینی بر دوش دارند، حفظ حقوق شهروندی، ارتقاء خدمات عمومی و تأمین رفاه اجتماعی، آنها باید با برنامه‌ریزی استراتژیک و بلندمدت، زمینه را برای توسعه پایدار فراهم کنند و در عین حال به نیازهای فوری و روزمره جامعه نیز پاسخ دهند. 

مشارکت فعال و آگاهانه مردم در این فرآیند، نه تنها مشروعیت شوراها را افزایش می‌دهد، بلکه باعث می‌شود تصمیمات گرفته شده، آینه‌ای از نیازها و اولویت‌های واقعی جامعه باشند.

با توجه به اینکه انتخابات هفتمین دورهٔ شوراهای اسلامی شهر و روستا در اردیبهشت ۱۴۰۵ برگزار خواهد شد ضرورت بررسی ویژگی‌های یک شورای تراز انقلاب اسلامی بیش از پیش حائز اهمیت است، در همین راستا، میزگردی تخصصی در دفتر پایگاه خبری تحلیلی «صبح توس»  با حضور دو کارشناس برجسته و مجرب؛ علی سهیلی، مدیرعامل سازمان مردم‌نهاد شفافیت و مطالبه حقوق شهروندی و مرتضی آجیل‌چی یکی از مؤسسان نهضت مردم‌سالاری دینی برگزار شد.

مباحث مطرح شده در این میزگرد شامل؛ موضوعات کلیدی از نقش شوراها در جامعه و تفاوت‌های ماهوی شوراها در نظام اسلامی و کشورهای غربی تا دیدگاه‌های امامین انقلاب اسلامی درباره شوراها، ارزیابی هویت دوگانه مشهد (زیارتی در برابر گردشگری) و مقایسه مدل توسعه‌گرایی و پیشرفت اسلام در مدیریت شهری را در بر گرفت.

کارشناسان همچنین به دو تبادل نظر در گفتمان سیاحتی و زیارتی در روند تغییرات شهر مشهد پرداختند و پایبندی شورای اسلامی شهر مشهد به حفظ هویت اسلامی این شهر را زیر ذره‌بین قرار دادند.

 این میزگرد، نه تنها به تبیین عمیق نقش شوراها در پیشبرد اهداف انقلاب اسلامی پرداخت، بلکه راهکارهای عملی و نوآورانه برای ارتقاء عملکرد شوراها و ساختن شهری با رفاه اجتماعی مناسب و مورد رضایت مردم را نیز ارائه داد.

در ادامه، به بررسی بیشتر دیدگاه‌های این دو کارشناس و مباحث مطرح شده در میزگرد خواهیم پرداخت، تا گامی مؤثر و استوار در مسیر ساختن جامعه‌ای متعالی، مردمی و سرشار از برکت برداشته شود.

شورای شهر تراز انقلاب اسلامی چه ویژگی‌هایی دارد؟

آجیل چی: وقتی می‌گوییم  «تراز انقلاب» باید هویت و ماهیت انقلاب اسلامی را درک کنیم انقلاب اسلامی پدیده‌ای است که امام خمینی (ره) بنیانگذار آن با تعاریفی آن را بنا نهادند و شوراها، در سطح روستا و شهر، با آرمان‌هایی که امام به وجود آوردند، باید سنجیده شود و مشکل کنونی این است که شورای شهری داریم، که نسبت به آن تعاریف ناتراز است.

شورای تراز انقلاب؛ درک عمیق هویت و ماهیت انقلاب اسلامی

مشکل در تبیین نکردن هویت انقلاب اسلامی است، ما باید درک کنیم که ریشه انقلاب اسلامی چیست؟ و می‌بایست طرح، لایحه و مدل‌های متناسب با این ریشه را برای اداره امور ارائه دهیم، یکی از مسائل کنونی شوراهای شهر، دور شدن از ریشه‌های اصیل انقلاب اسلامی است، به نظر من، اولین الزام برای شورای انقلابی این است که خود شورا، انقلاب اسلامی را درک کند باید بفهمیم انقلاب اسلامی چیست تا بتوانیم تراز آن باشیم بعد از آن، معنی شورای تراز کشف می‌شود.

نقش شورای شهر: حَکَمی بین مردم و مدیریت شهری

سهیلی: در مورد جایگاه شورای شهر و الزامات آن باید گفت: شورای شهر حَکَمی بین مردم و مدیریت شهری است شورای شهر باید منافع و صلاح مردم را حفظ کند و در عین حال، مدیریت شهری را در اداره امور شهر یاری رساند مدیریت شهری شامل شهرداری، فرمانداری و سایر نهادهای دخیل در تصمیم‌گیری‌ها است.

آسیب‌شناسی شوراها: از مردم‌سالاری ضعیف تا انتصابات جای انتخابات 

شورای شهر می‌تواند از منظرهای مختلف مورد بررسی قرار گیرد، از جمله اسناد بالادستی و مستندات مرتبط با آن، متأسفانه بخش مردم‌سالاری شورای شهر بسیار ضعیف بوده است به عنوان مثال؛ قرار بود شورای فرهنگی اجتماعی محلات ایجاد شود، اما بعداً بخش فرهنگی حذف شد و به جای انتخابات، انتصابات انجام گرفت، رهبر معظم انقلاب شوراها را نهاد اصیل و غیرتشریفاتی می‌دانند براین اساس شوراها باید در چارچوب تکالیف قانونی، به رفع مشکلات مردم بپردازند و سمت اهداف والای انقلاب حرکت کنند.

سه ویژگی طلایی شورای تراز از منظر رهبر معظم انقلاب 

سه ویژگی شورای شهر تراز انقلاب از دیدگاه رهبر معظم انقلاب بدین ترتیب است؛ تفاهم و همدلی،  اجتناب از مناقشات سیاسی و جناحی، امانتداری، تدین و توانایی اجرا، عدم تفاهم و همدلی اعضای شورای شهر، یکی از بزرگ‌ترین آسیب‌ها بوده است و مناقشات سیاسی و جناحی اعضای شورای شهر را از اتحاد عملی دور می‌کند. اعضای شورای شهر باید امانتدار، متدین و توانمند باشند.

آجیل چی: با توجه به تعریفی که از شورای تراز انقلاب گفته شد شوراها باید مردم را در فرآیند تصمیم‌گیری و اداره جامعه مشارکت دهند، شوراهای شهر باید به مردم اجازه دهند تا در اداره امور خود نقشی فعال داشته باشند این الزام از مبانی انقلاب اسلامی و قانون اساسی نشأت می‌گیرد و شوراها باید این الزام را درک و اجرا کنند.

مشارکت مردمی؛ کلید تحقق اراده مردم در اداره جامعه

به کمرنگ شدن نقش شورای محلات در برخی شوراها انتقاد دارم و آن را مغایر با ماهیت انقلابی و مردمی شوراها می‌دانم شوراها باید به جای تمرکز بر جریان‌های سیاسی یا نخبگان، بر مشارکت مستقیم مردم متمرکز شوند ماهیت شوراها در نظام اسلامی، مبتنی بر مردم‌سالاری دینی است و نه صرفاً یک فرآیند سیاسی، در کل می‌توان گفت شوراها باید به عنوان ابزاری برای تحقق اراده مردم و ساختن جامعه اسلامی عمل کنند، نه اینکه به یک نهاد حداقلی یا نخبه‌گرا تبدیل شوند.

شفافیت در شوراها؛ از شعار تا عمل 

سهیلی: باتوجه به الزامات شورای شهر و سیاست‌های کلی نظام قانون‌گذاری در بند ۹ سیاست‌های کلی نظام قانون‌گذاری، تأکید بر شفافیت، عدم ابهام، عدالت‌محوری و جلب مشارکت حداکثری ذی‌نفعان شده است متأسفانه سیاست‌های شورای ششم مشهد دقیقاً ضد شفافیت است، به عنوان مثال؛ می‌توان به شفافیت حقوق شهردار و معاونان اشاره کرد، قانون تصویب شده است که حقوق شهردار، معاونان و رؤسای سازمان‌ها روی سامانه شفافیت شهرداری قرار گیرد شورای شهر در جلسه غیرعلنی، دو مرتبه رأی‌گیری کرد و تصمیم گرفت که این اطلاعات هر سه ماه یک‌بار به صورت محرمانه به شورای شهر ارائه شود ولی آنچه که در جریان شفافیت شورا انجام می‌شود، با قانون، فاصله زیادی دارد.

یکی از الزامات شورای شهر تراز، اجرای آیین‌نامه داخلی است که اعضای شورای شهر به آن قسم خورده‌اند، متأسفانه شاهدیم که این آیین‌نامه اجرا نمی‌شود، به‌عنوان مثال؛ بند ۴ ماده ۴۱ آیین‌نامه داخلی شورا می‌گوید: لوایح دستگاه‌ها و پیشنهادهای نهادهای عمومی پس از تشکیل هیأت رئیسه شورا در حکم لایحه خواهد بود، شوراها می‌توانند طرح‌هایی را تهیه و به هیأت دولت ارائه دهند، اما متأسفانه از این ظرفیت استفاده نشده است.

نقش دو گفتمان سیاحتی و زیارتی در روند تغییرات شهر مشهد در سال‌های گذشته را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

سهیلی: دو گفتمان در مورد جایگاه شورای شهر وجود دارد گفتمان مذهبی که شورای شهر را یک نگاه ملی و بین‌المللی می‌داند و شعارهایی مانند؛ «پایتخت معنوی» یا «جهان‌شهر برکت» را مطرح می‌کند و گفتمان مثلاً توسعه‌محور که بر توسعه متوازن شهری تأکید دارد و هویت شهر را بر اساس شهروند، گردشگری و شب‌نشینی تعریف می‌کند که نتیجه داشتن نگاه غربی و غرب‌گرایی است.

هویت مشهد به عنوان شهر زیارتی مهم است دیدگاه گفتمان مذهبی، حرم مطهر امام رضا (ع) و زیارت، هدف اصلی شهر است اما از دیدگاه مدیریت شهری، باید هم شهر اداره شود و هم موضوع زیارت به خوبی مدیریت گردد.

به تفاوت دیدگاه‌ها در مورد هدف شورای شهر هم باید توجه داشت یک دیدگاه هدفش امت‌سازی و دیگری شهرسازی است باید پرسید آیا شهر را ساختمان‌ها و میادین تشکیل می‌دهند یا مردم؟ آیا نگاه ما به شهر گردشگری است یا زیارتی؟ گفتمان غرب‌زده موجود معتقد است که نمی‌توان مشهد را تخریب کرد و از نو ساخت، اما عملاً همین کار انجام شده است و بافت تاریخی دور حرم تخریب و بافت جدیدی جایگزین شده که شاید دیگر امکان بازسازی آن وجود نداشته باشد.

هوشمندسازی شهری؛ از شعار تا پیشرفت اسلامی 

آجیل‌چی: هوشمندسازی شهر تنها با شعار و بدون اقدامات عملی، نتیجه‌ای در پی نخواهد داشت از شورای سوم موضوع بسترهای فناوری اطلاعاتی در مشهد مطرح شد، اما تا به امروز، بیشتر شعار داده شده است. 

در شورای ششم، تلاش‌هایی برای تبدیل تراکنش‌ها به داده‌های تمیز و قابل استفاده آغاز شده اما هنوز راه زیادی را نرفته‌ایم چراکه هوشمندسازی شهر نیازمند داده‌های تمیز و دقیق است، نه داده‌های کثیف و نامنظم تا زمانی که داده‌ها به درستی جمع‌آوری و پردازش نشوند، هوشمندسازی شهر امکان‌پذیر نخواهد بود.

ضرورت تغییر نگاه از توسعه‌گرایی غربی به پیشرفت اسلامی 

شهردار و اعضای شورای شهر باید بتوانند در لحظه، وضعیت شهر را بر اساس داده‌های دقیق مشاهده کنند، این امر نیازمند سرمایه‌گذاری جدی در زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و تغییر نگاه از توسعه‌گرایی غربی به پیشرفت اسلامی است.

شورای ششم مشهد قانون ملی برای هوشمندسازی شهر را تصویب کند تا شوراهای بعدی نتوانند از این مسیر منحرف شوند هوشمندسازی شهر باید مبتنی بر نیازهای واقعی مردم و هویت اسلامی شهر باشد، نه صرفاً کپی مدل‌های غربی این امر نیازمند تغییر نگاه و اولویت‌بندی درست است، مشهد می‌تواند الگوی هوشمندسازی اسلامی را ارائه دهد، به شرطی که شوراها و مدیران شهری به جای شعار، اقدامات عملی و مبتنی بر پیشرفت اسلامی را در اولویت قرار دهند.

حفظ هویت اسلامی مشهد در مرحله شعار باقیمانده است!!

سهیلی: به پروژه‌هایی مانند پدیده شاندیز توجه کنید برخی معتقدند که ناتمام ماندن این پروژه‌ها به دلیل ترس مدیران از جذب گردشگران به جای زائران است، در حالی که خود همین مدیران با اقدامات غلط این مشکلات را ایجاد کرده‌اند، هویت‌زدایی از بافت مشهد و اطراف حرم نتیجه تفکری است که دین را از زندگی اجتماعی جدا می‌کند، در صورتی‌که باید به هویت مذهبی مشهد و رضایت مجاوران توجه ویژه‌ای شود.

خراسان رضوی با ۲۴ هزار و ۳۸۲ واحد ساختمانی ناایمن پس از استان هرمزگان، رکورددار بیشترین بلوک‌های ناایمن در کشور است این نتیجه گفتمان مدیریت علم‌زده است که در دهه‌های اخیر در استان حاکم بوده است، از این رو معماری و شهرسازی باید متناسب با حیات طیبه اسلامی باشد ولی متأسفانه گفتمان حاضر که در دهه‌های اخیر حاکم بوده، علاوه‌بر اینکه به زیارت آسیب رسانده، به کالبد شهر و معماری شهری نیز ضربه زده است.

آیا بین شوراهای شهر در نظام اسلامی و کشورهای غربی تفاوتی است؟

آجیل چی: شورای شهر باید این موضوع را درک کند که مردم باید در اداره امور اجتماعی خودشان دخیل باشند اگر مردم در اداره محیطی که در آن زندگی می‌کنند، دخیل نباشند، در حرکت عمومی قرار نمی‌گیرند شورای شهر باید این موضوع را بفهمد و اجرا کند.

امام راحل معتقد بودند که انقلاب اسلامی یک فرآیند برای تحقق جامعه آرمانی مهدوی است و مردم باید آگاه باشند و در این مسیر مشارکت کنند، مردم الگوی امام را پذیرفتند و وضعیت موجود نامطلوب را تغییر دادند و انقلاب اسلامی پیروز شد.

چالش‌های مدیریت شهری مشهد؛ از نیروی مازاد تا تخریب ارتفاعات جنوبی

سهیلی: با توجه به الزامات شورای تراز انقلاب، شوراها باید مردم را در فرآیند تصمیم‌گیری و اداره جامعه مشارکت دهند شوراهای شهر باید به مردم اجازه دهند تا در اداره امور خود نقش فعال داشته باشند این الزام از مبانی انقلاب اسلامی و قانون اساسی نشأت می‌گیرد و شوراها باید این الزام را درک و اجرا کنند.

پروژه‌هایی که قرارداد می‌بندیم، به دلیل عدم تخصیص به‌موقع اعتبارات، تعدیل فهرست بهاء می‌خورند و در نتیجه هزینه‌ها ۴ تا ۵ برابر می‌شود و این موضوع باعث گران اداره شدن شهر شده است و یکی از علت‌های آن این است که شهرداری مشهد ۳۰ هزار پرسنل دارد و بخش قابل توجهی از آن‌ها نیروی مازاد هستند، هر دوره شورای شهر، عده‌ای را استخدام کرده‌اند و این موضوع باید روشن شود. 

شعار «مدیریت شهری واحد» می‌دهند، اما از شورای شهر تراز خبری نیست

حضرت آقا ۱۰ سال پیش فرمودند؛ که تصرف ارتفاعات جنوبی مشهد را جرم‌انگاری کنید و ساخت و ساز در آن را منع کنید  اما پس از ۱۰ سال، ببینید چه بلایی سر ارتفاعات جنوبی آمده است، هنوز پس از ۱۰  سال، مسئولان این فاجعه مشخص نشده‌اند و آسیب‌دیدگان به حقوق خود نرسیده‌اند، این موضوع نشان‌دهنده عدم وجود شورای شهر تراز است.

اختلافات بین اعضای شورای شهر، زمزمه های استیضاح شهردار و اختلافات با آستان قدس رضوی، وقت جلسات را می‌گیرد و فایده‌ای برای مردم ندارد. آن‌ها شعار «مدیریت شهری واحد» را می‌دهند، اما از شورای شهر تراز خبری نیست.

تفاوت ماهوی شوراها در نظام اسلامی و کشورهای غربی

آجیل چی: باید به تفاوت ماهوی شوراها در نظام اسلامی با مدل‌های غربی توجه کرد، شوراهای شهر در ایران باید مبتنی بر هویت اسلامی و انقلابی شکل گیرند، نه کپی مدل‌های غربی مانند؛ پاریس یا نیویورک باشند، شوراها در نظام اسلامی باید ماهیتی متفاوت با شوراهای غربی داشته باشد مثلاً شورا نباید صرفاً یک نهاد اداری یا سیاسی باشد، بلکه باید نمادی از مشارکت مردمی مبتنی بر ارزش‌های اسلامی و انقلابی باشد.

شوراها در نظام اسلامی، ابزاری برای تحقق اراده مردم در اداره جامعه هستند و نه‌تنها یک فرآیند دموکراتیک به سبک غربی، بلکه مبتنی بر جهان‌بینی و ایدئولوژی اسلامی عمل می‌کنند، این مدل، تلاش‌های غرب را برای سکولار کردن جامعه به چالش می‌کشد و الگوی جدیدی از مشارکت مردم در جامعه مبتنی بر دین را ارائه می‌دهد.

سهیلی: مدیریت یکپارچه شهری به دلیل نبود  اختیارات کافی، امکان‌پذیر نیست، هر مجموعه‌ای در استان یا پایتخت، سلسله‌مراتب و برنامه‌های خاص خود را دارد، پیشنهاد مدیریت هماهنگ شهری را مطرح می‌کنم آیا امکان دارد یک آهنگ واحد وجود داشته باشد که همه نهادها با آن هماهنگ شوند؟ باید به مدیریت تعامل بینِ بخشی رسید، همان‌طور که شهرداری مشهد با آستان قدس رضوی و سایر مجموعه‌ها توافقاتی را آغاز کرده است.

ارزیابی هویت مشهد؛ در تقابل هویت زیارتی و هویت گردشگری کدام هویت اصلی مشهد است؟

سهیلی: باید هویت مشهد و احساس تعلق به مکان توجه داشت هویت مشهد به عنوان شهر زیارتی در حال تغییر است گفتمان غرب‌گرا سعی دارد مشهد را به عنوان شهر گردشگری تعریف کند، در حالی که گفتمان مذهبی بر هویت زیارتی تأکید دارد به عنوان مثال؛ سه‌گانه مجاور، زائر و خادم در غرب‌زدگی گفتمان موجود، مجاور به شهروند، زائر به گردشگر و خادم به حقوق شهرنشینی تبدیل شده است این دو گفتمان مقابل هم قرار گرفته‌اند آیا مشهد شهری زیارتی است یا گردشگری؟ 

 آیا مدیریت زیارت تنها به مدیریت صحن‌ها و رواق‌ها محدود می‌شود یا از مبدأ تا مقصد زائر را شامل می‌شود برخی معتقدند مشهد نباید صرفاً به عنوان شهر مذهبی تعریف شود زیرا بخش قابل توجهی از حیات آن به تجارت و زیرساخت‌ها مرتبط است ما باید بین ماندگاری زائر در حرم رضوی و ماندگاری زائر در مشهد تفاوت قائل شویم. این دو موضوع نیاز به مدیریت جداگانه دارند.

مدیریت شهری: از توسعه‌گرایی به سوی پیشرفت اسلامی 

آجیل‌چی: به مشارکت نهادهای انقلابی در پروژه‌هایی که هویت اسلامی را مخدوش می‌کنند انتقاد دارم  و متأسفانه برخی نهادهای انقلابی در ساخت و سازهایی مشارکت کرده‌اند که هویت اسلامی شهر را تحت‌الشعاع قرار داده است و شوراها باید از اینگونه اقدامات پرهیز کنند و به حفظ هویت اسلامی شهر متعهد باشند.

شوراها باید به عنوان نمایندگان مردم، الزامات انقلابی و اسلامی را درک و اجرا کنند شوراها باید تکلیف خود را مشخص کنند که دنبال توسعه‌گرایی هستند یا پیشرفت اسلامی، و انتخاب آن‌ها تعیین‌کننده هویت شهر و جامعه خواهد بود.

هویت مشهد: زیارتی یا گردشگری؟

سهیلی: موضوع  ماندگاری زائر در مشهد و حرم مطهر رضوی نیز قابل تأمل است اگر ماندگاری زائر در مشهد پنج روز باشد، اما ماندگاری او در حرم تنها یک ساعت، هدف ما محقق نمی‌شود زیرساخت‌ها و جاذبه‌های غیرمذهبی باید به ماندگاری بیشتر زائر در مشهد و حضور بیشتر او در حرم کمک کنند، نه اینکه مانع شوند.

تفاوت بین دو دیدگاه «دین فردی» و «دین اجتماعی» است، گفتمان حاضر معتقد است که به جز حرم مطهر رضوی، بقیه ساختارها در مشهد فاقد هویت مذهبی هستند و متأسفانه اگر حرم را از مشهد حذف کنید، احساس نمی‌کنید که در شهر مذهبی زندگی می‌کنید.

مشهد: تقابل گفتمان مذهبی و توسعه‌گرایی غربی

دهه ۷۰ بافت تاریخی اطراف حرم تخریب شد و ۴۵ هزار نفر از ساکنان بومی به ۱۵ هزار نفر کاهش یافت این مداخله غلط باعث از بین رفتن هویت محله‌ای و افزایش تخلفات شد و اکنون همین افرادی  که بافت اطراف حرم را تخریب کردند، مشکلات مذهبی و معنوی شهر را به پای مسائل اطراف حرم می‌نویسند، در حالی که خودشان عامل این مشکلات بوده‌اند.

در تخریب بافت اطراف حرم خانه‌های مردم با قیمت‌های پایین کارشناسی شد و نارضایتی عمیقی ایجاد شد در حالی که حضرت آقا تأکید داشتند که رضایت مجاوران اطراف حرم را جلب کنید اما شهرداری و مسکن و شهرسازی بافت را به هم زدند.

تقابل زیارت و گردشگری در مشهد مشهود است برخی معتقدند که نمی‌توان به زور مردم را جذب حرم کرد آن‌ها پیشنهاد می‌دهند که رفراندومی برگزار شود تا مشخص شود مردم مشهد واژه «گردشگری» را می‌پذیرند یا خیر؟ در حالی که خودشان در دکه‌های اطلاع‌رسانی، کلمه «زیارت» و «زائر» را حذف و   «گردشگر» را جایگزین کرده‌اند این اقدامات باعث خدشه‌دار شدن وجهه گردشگری مشهد و اثر معکوس بر هویت مذهبی شهر می‌شود.

نباید جذابیت امام رضا (ع) برای شیعه و غیرشیعه را زیر سؤال برد، عده‌ای معتقدند که نباید باعث فرار سرمایه‌داران و گردشگران از مشهد شد آن‌ها می‌گویند که گفتمان مذهبی جلوی پیشرفت مشهد را می‌‌گیرد اما نتیجه گفتمان غیر مذهبی، آسیب به زیارت، کالبد شهر، معماری و شهرسازی بوده است.

آیا شوراها به حفظ هویت اسلامی شهرمشهد پایبند بوده‌اند؟

آجیل‌چی: بر نقش شوراها در تحقق پیشرفت همه‌جانبه و حفظ هویت اسلامی تأکید دارم، شوراها نه‌تنها مسئول اداره شهر هستند بلکه باید الگوی پیشرفته‌ای از جامعه اسلامی را طراحی و اجرا کنند و ما در نظام اسلامی مفهوم رشد و تعالی داریم که مصداق آن پیشرفت همه‌جانبه است این پیشرفت باید مبتنی بر ارزش‌های اسلامی و نه مدل‌های غربی باشد شوراها باید تعیین تکلیف کنند که آیا متولی توسعه هستند یا پیشرفت؟ متأسفانه توسعه‌گرایی اغلب منجربه از بین رفتن هویت اسلامی شهرها می‌شود و مثال این ادعا در مشهد به‌راحتی دیده می‌شود.

به الگوی توسعه‌گرایانه در مشهد انتقاد شدید دارم در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ کالبد اصلی شهر مشهد به حاشیه رانده شد و مناطق مرکزی که هویت زیارتی و اسلامی داشتند نادیده گرفته شد، بودجه‌ها به سمت مناطق غربی شهر هدایت شد و هویت جدیدی مبتنی بر توسعه‌گرایی نهادینه شد.

الگوی پیشرفت اسلامی؛ مردم در مرکز توسعه

شوراها باید به جای دنبال کردن مدل‌های توسعه‌گرایانه، الگوی پیشرفت اسلامی را دنبال کنند این الگو باید مبتنی بر ارزش‌های اسلامی، مشارکت مردمی و حفظ هویت فرهنگی و مذهبی باشد.

سهیلی: تفاوت اساسی بین پیشرفت و توسعه در مدیریت شهری هست مشهد باید به جای دنبال کردن مدل توسعه‌گرایی، الگوی پیشرفت اسلامی را انتخاب کند توسعه، مدل غربی است که تنها به رشد اقتصادی و فیزیکی شهر توجه دارد و به حال خوب شهروندان و کیفیت زندگی آن‌ها کاری ندارد در این مدل سرانه فضای سبز، کریدورهای تنفس شهر و حتی سلامت شهروندان در اولویت نیستند.

هویت از دست رفته شهرها نتیجه توسعه‌گرایی دهه ۷۰

مدل توسعه‌گرایی در دهه ۷۰ توسط جریان کارگزاران و با محوریت  هاشمی رفسنجانی در کشور پایه‌گذاری شد این مدل منجر به گسترش بی‌رویه شهرها و ایجاد مشکلاتی مانند؛ آلودگی هوا، کمبود فضای سبز و نادیده گرفتن هویت اسلامی شهرها شد از شوراهای شهر که به جای پیشرفت، مدل توسعه‌گرایی را دنبال کرده‌اند، شدیداً انتقاد دارم شوراهای چهارم و ششم که ادعای انقلابی‌گری دارند، نتوانسته‌اند الگوی پیشرفت را جایگزین توسعه کنند آن‌ها به جای تمرکز بر نیازهای مردم و کیفیت زندگی به ساخت و سازهای سطحی و پروژه‌های نمایشی مانند آبشار مصنوعی اکتفا کرده‌اند.

الگوی پیشرفت اسلامی؛ مردم محور هستند، نه سرمایه‌های کلان

آجیل چی: الگوی پیشرفت اسلامی باید بر رشد زیستی مردم، مشارکت مردمی و حفظ هویت اسلامی، متمرکز باشد در مدل پیشرفت، مردم ملاک هستند و شوراها باید به جای اتکاء به سرمایه‌های بزرگ، از سرمایه‌های خرد و مشارکت مردم استفاده کنند.

رهبر معظم انقلاب بارها تأکید کرده‌اند که کشور باید با سرمایه‌های خرد اداره شود، نه با وام‌های کلان و پروژه‌های تنزیلی، پیشنهاد می‌کنم که شهرداری‌ها به جای جذب سرمایه‌های بزرگ، به سازندگان و سرمایه‌گذاران خرد خدمات شهری ارائه دهند به عنوان مثال: به ازای سرمایه‌گذاری در بانک شهر، خدمات شهری مانند مجوز ساخت و ساز یا تسهیلات زیرساختی ارائه شود. 

مشهد باید الگوی پیشرفت اسلامی را انتخاب کند و به جای توسعه‌گرایی بر بهبود کیفیت زندگی مردم، حفظ هویت اسلامی و مشارکت مردمی متمرکز شود این تنها راه برای تحقق شهر اسلامی و انقلابی است.

شهر اسلامی تراز انقلاب: عدالت، هویت و مشارکت مردمی 

سهیلی: در مورد ویژگی‌های شهر اسلامی حضرت آقا تأکید دارند که در شهر اسلامی، عدالت در تقسیم خدمات شهری، تأمین آرامش روحی و امنیت معنوی، ظهور و اعتلای مظاهر اسلامی و انقلابی، عمران و آبادانی، حفظ طبیعت و بوم منطقه‌ای، همه با هم باید مورد توجه قرار گیرند، متأسفانه گفتمان حاکم بر مدیریت شهری به این ابعاد مختلف توجه کافی ندارد.

البته در موضوع شورای تراز انقلاب حضرت آقا بر تعامل مناسب و دوستانه، انسجام و هماهنگی با یکدیگر و با مجموعه‌های دولتی تأکید دارند این‌ها الزامات یک شورای شهر تراز است.

 شورای تراز انقلاب؛ تعامل، انسجام و اعتماد عمومی 

حضرت آقا می‌فرمایند؛  اعتماد عمومی سرمایه ارزشمندی است که زمینه‌ساز حضور پر نشاط مردم می‌شود حفظ هویت و اصالت شهرها، پایبندی به معماری اسلامی و ایرانی، رعایت زیبایی و استحکام بناها، ترویج فرهنگ نظم و قانون، گسترش نمادهای دین و اخلاق، فراگیری در خدمات شهری، توسعه فضای سبز، اهتمام به سلامت محیط زیست و توجه به نیازهای جانبازان و مصدومان جسمی از جمله تأکیدات ایشان است.

آیا ما بین بالا و پایین شهرها و فاصله میان فقیر و غنی را کاهش داده‌ایم یا افزایش؟ با وجود اختصاص بودجه به مناطق محروم، فاصله بین مناطق همچنان در حال افزایش است.

الزامات تغییر نگرش از مدل توسعه‌گرایی به  پیشرفت اسلامی در مدیریت شهری مشهد کدام است؟

آجیل چی: ضروری است که  تغییر نگرش از توسعه‌گرایی به پیشرفت اسلامی در مدیریت شهری انجام شود تا زمانی که این نگاه غلط در اداره شهر مشهد حل نشود، مشکلات هویتی، اقتصادی و اجتماعی شهر ادامه خواهد یافت مدل توسعه‌گرایی مردم را در فرآیند مشارکت قرار نمی‌دهد توسعه‌گرایی مبتنی بر سرمایه‌های بزرگ و منافع محدود است، در حالی که پیشرفت اسلامی بر مشارکت مردم و استفاده از سرمایه‌های خرد تأکید دارد.

این تغییر نگاه الزامی است تا شهر مشهد بتواند هویت اسلامی و انقلابی خود را حفظ کند یکی از راه‌های عملی برای تحقق این تغییر، ایجاد پروژه‌های مشترک بین مردم و شهرداری است به عنوان مثال؛ شهروندان می‌توانند با سرمایه‌گذاری در خرید اتوبوس‌های شهری، نه‌تنها در بهبود حمل و نقل مشارکت کنند، بلکه منافع اقتصادی نیز کسب نمایند شهروندی که سرمایه‌گذاری می‌کند، می‌تواند به ازای آن، پروانه ساخت یا خدمات شهری دریافت کند. 

سرمایه‌های خرد؛ راهکاری انقلابی برای اداره شهر بر اساس منویات رهبری

این روش نه‌تنها مشکل سرمایه‌گذاری را حل می‌کند بلکه مردم را در اداره شهر مشارکت می‌دهد و هویت اجتماعی را تقویت می‌کند، شهروندانی که در پروژه‌های مشترک مشارکت می‌کنند، باید به عنوان شهروند نمونه معرفی و تقدیر شوند این اقدام، انگیزه مشارکت را در دیگران نیز افزایش می‌دهد.

توسعه‌گرایی، هویت اسلامی را قربانی کرد، راه بازگشت چیست؟ 

تا زمانی که نگاه توسعه‌گرا در مدیریت شهری وجود داشته باشد، مشکلاتی مانند بدهی‌های شهرداری، گران‌شدن عوارض و از بین رفتن هویت شهری ادامه خواهد یافت و اگر می‌خواهیم شهر مشهد به یک شهر تراز انقلابی تبدیل شود، باید الگوی پیشرفت اسلامی را جایگزین توسعه‌گرایی کنیم.

این تغییر نیاز به مناظره، قانون‌گذاری و عزم جدی دارد پیشرفت اسلامی نه‌تنها رشد اقتصادی را رقم می‌زند، بلکه هویت اسلامی شهر را حفظ کرده و مردم را در اداره جامعه مشارکت می‌دهد. این الگو، تنها راه برای ساختن شهری مبتنی بر ارزش‌های انقلاب اسلامی است.

سخن آخر؛

در این میزگرد کارشناسان به تبیین شاخصه‌های یک شورای کارآمد و همسو با ارزش‌های انقلاب اسلامی پرداختند و‌ بر اهمیت شفافیت، مردم‌سالاری و اجرای دقیق اسناد بالادستی تأکید کردند و همچنین و به ماهیت انقلابی و اسلامی شوراها اشاره و بر لزوم مشارکت مستقیم مردم در تصمیم‌گیری‌ها و دوری از مدل‌های غربی مدیریت شهری تأکید کردند.

این میزدگرد، نه تنها پنجره‌ای گشود به سوی درک عمیق‌تر از نقش شوراها در پیشبرد اهداف نظام، بلکه راهکارهای عملی برای ارتقاء شفافیت، عدالت و مشارکت مردمی در مدیریت شهری و روستایی را نیز ارائه داد تا گامی کوچک در مسیر ساختن جامعه‌ای اسلامی و انقلابی برداشته باشیم.

انتهای خبر/