قطب تولید انگور خراسان رضوی زیر سایه خشکسالی

به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی پایگاه خبری تحلیلی «صبح توس»؛ شهرستان خلیل‌آباد با بیش از ۵۷۰۰ هکتار باغ انگور، به‌عنوان قطب تولید انگور و کشمش در خراسان رضوی شناخته می‌شود. اما خشکسالی‌های پیاپی، تگرگ، سرمازدگی و قطعی‌های مکرر برق طی سال‌های اخیر، تولید این محصول استراتژیک را با چالش‌های جدی مواجه کرده است. محمود شبان، مدیر جهاد کشاورزی خلیل‌آباد، در گفتگویی تفصیلی با خبرنگار صبح توس، به تشریح وضعیت موجود، اقدامات انجام شده، برنامه‌های آینده و مشکلات کشاورزان پرداخته و تأکید می‌کند: علی‌رغم کاهش ۶۰ درصدی تولید انگور در برخی باغات، کشاورزانی که شیوه‌های نوین آبیاری، سایبان و تغییر ارقام را اجرا کرده‌اند، حتی تا دو برابر سال‌های قبل محصول برداشت کرده‌اند.

صبح توس: لطفاً ابتدا یک تصویر کلی از وضعیت باغات انگور در خلیل‌آباد ارائه بفرمایید.

شبان: شهرستان خلیل‌آباد امروز حدود ۵ هزار و ۷۰۰ هکتار سطح زیر کشت باغات انگور دارد و از این منظر، هم از نظر وسعت کشت و هم از نظر عملکرد، قطب اصلی تولید انگور در استان خراسان رضوی محسوب می‌شود. انگور و کشمش خلیل‌آباد به دلیل کیفیت بالا، شیرینی و طعم منحصر به فرد، شهرتی فراتر از مرزهای کشور دارد و عمدتاً به کشورهای حوزه خلیج فارس صادر می‌شود.

اما متأسفانه مشکلات جدی در سال‌های اخیر گریبان‌گیر این بخش شده است، ما با خشکسالی شدید مواجهیم، به‌طوری که طبق گزارش هواشناسی، در سال زراعی جاری بارندگی قابل‌توجهی نداشتیم، حتی در فروردین‌ماه که انتظار بارش می‌رفت، تقریباً هیچ بارانی ثبت نشد. علاوه بر آن، سرمازدگی ابتدای سال، تگرگ‌های مقطعی و از همه مهم‌تر قطعی‌های برق ناشی از ناترازی انرژی، خسارات سنگینی را به کشاورزان وارد کرد و برآورد ما نشان می‌دهد که نسبت به میانگین سال‌های گذشته، حدود ۶۰ درصد کاهش تولید داشته‌ایم.

بحران آب و تأثیر خشکسالی

صبح توس: شما به بحران آب و خشکسالی اشاره کردید. با توجه به اینکه این مشکلات پیش‌بینی‌پذیر بوده، جهاد کشاورزی چه برنامه‌هایی برای کاهش اثرات آن‌ها داشته است؟

شبان: بحران آب موضوعی نیست که امروز و دیروز به وجود آمده باشد؛ این مشکل ریشه‌دار است و از سال‌ها پیش در اکثر شهرستان‌های خراسان رضوی به شکل جدی بروز کرده است و ما در جهاد کشاورزی، برای مقابله با این مسئله، چند دستور کار اصلی داشتیم.

اولین اقدام، تغییر ارقام انگور بود؛ در سه چهار سال اخیر، ما تلاش کردیم ارقامی را وارد باغات کنیم که کم‌آب‌طلب‌تر باشند و مقاومت بیشتری در برابر خشکسالی داشته باشند، خوشبختانه این ارقام جدید عملکرد خوبی داشته‌اند و بخشی از کمبود آب را جبران کرده‌اند.

دومین اقدام، ایجاد سایبان در باغات بود؛ اجرای سایبان باعث کاهش تبخیر و تعرق می‌شود و تا حدی مصرف آب را پایین می‌آورد، البته اجرای کامل این طرح در سطح ۵ هزار و ۷۰۰ هکتار باغ ممکن نیست، اما در باغات الگویی نتایج مطلوبی داشته است.

سومین اقدام، توسعه سیستم‌های نوین آبیاری است؛ در حالت سنتی، برای تولید هر کیلو انگور حدود ۳۰۰ لیتر آب مصرف می‌شد، اما با اجرای آبیاری تحت‌فشار و روش‌های نوین بومی، این میزان به حدود ۹۰ لیتر کاهش یافته است، این یعنی دو سوم صرفه‌جویی در مصرف آب که رقم بسیار چشمگیری است.

قطعی برق و استفاده از پنل‌های خورشیدی

صبح توس: قطعی برق هم یکی از مشکلاتی است که کشاورزان مطرح می‌کنند. در این زمینه چه تدبیری اندیشیده‌اید؟

شبان: بله، قطعی‌های روزانه برق واقعاً خسارت‌بار بوده است، چاه موتورهای کشاورزی در فصل حساس آبیاری مرتب خاموش می‌شوند و این موضوع عملاً تولید را تحت تأثیر قرار می‌دهد، برای حل این مشکل، ما کشاورزان را به سمت استفاده از پنل‌های خورشیدی هدایت کردیم.

الان حدود ۹۰ حلقه چاه موتور در شهرستان به پنل‌های خورشیدی مجهز شده‌اند، هدف نهایی ما تجهیز ۲۷۵ حلقه چاه است، اما این کار زمان‌بر است و نیازمند اعتبارات و تسهیلات حمایتی است، خوشبختانه کشاورزان با وجود محدودیت‌ها از سرمایه شخصی خود استفاده کرده‌اند و در این زمینه پیش‌گام شده‌اند.

کشاورزان خرده‌مالک و چالش تأمین مالی

صبح توس: یکی از مشکلاتی که همیشه مطرح می‌شود، خرده‌مالکی کشاورزان است. این موضوع چه تأثیری در روند اجرای طرح‌های نوین داشته است؟

شبان: میانگین سطح زیر کشت هر کشاورز در خلیل‌آباد حدود نیم هکتار است. یعنی کشاورزان ما عمدتاً خرده‌مالک هستند و توان مالی محدودی دارند، همین مسئله باعث می‌شود نتوانند به راحتی در طرح‌های نوین سرمایه‌گذاری کنند.

ما بارها درخواست کرده‌ایم که تسهیلات کم‌بهره در اختیار این کشاورزان قرار گیرد، بسیاری از آن‌ها علاقه‌مندند سیستم‌های نوین را اجرا کنند، اما استطاعت مالی ندارند، اگر این تسهیلات به موقع پرداخت شود، می‌توانیم جهش بزرگی در بهره‌وری و کاهش مصرف آب داشته باشیم.

صنایع تبدیلی و بازار کشمش

صبح توس: با وجود کاهش تولید، وضعیت بازار کشمش چگونه است؟ آیا افزایش قیمت توانسته بخشی از خسارات کشاورزان را جبران کند؟

شبان: خوشبختانه از سال گذشته سرمایه‌گذاران خوبی وارد حوزه کشمش در شهرستان شده‌اند، صنایع تبدیلی توسعه یافته و این باعث افزایش قیمت محصول شده است، نسبت به سال گذشته، قیمت کشمش حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد رشد داشته و این امید وجود دارد که کشاورزان به قیمت واقعی دست پیدا کنند.

اما نکته مهم این است که افزایش قیمت تنها بخشی از خسارت‌ها را جبران می‌کند، وقتی تولید ۶۰ درصد کاهش پیدا می‌کند، حتی قیمت بالاتر هم نمی‌تواند کامل جبران کند، بنابراین باید هم‌زمان بر دو محور حرکت کنیم و آن هم افزایش بهره‌وری و توسعه بازارهای صادراتی است.

باغات الگویی و تجربه موفق کشاورزان نوآور

صبح توس: شما گفتید بعضی کشاورزان با اجرای روش‌های نوین، حتی دو برابر سال‌های قبل تولید داشته‌اند. این تجربه چگونه بوده است؟

شبان: در باغات الگویی که روش‌های نوین آبیاری، سایبان و تغییر ارقام اجرا شده، تولید نه تنها کاهش نیافته بلکه افزایش یافته است، بعضی کشاورزان حتی تا دو برابر سال‌های قبل محصول برداشت کرده‌اند.

ما تلاش کرده‌ایم این باغات الگویی را در اکثر روستاهای مستعد ایجاد کنیم تا سایر کشاورزان از نزدیک نتایج را ببینند و ترغیب شوند که همین مسیر را طی کنند، البته همان‌طور که گفتم، مشکل اصلی تأمین مالی است و اگر تسهیلات حمایتی فراهم شود، می‌توان این الگو را در سطح وسیع‌تری پیاده کرد.

نگاه به آینده و برنامه‌های توسعه‌ای

صبح توس: با توجه به وضعیت خشکسالی و کاهش منابع آب، آیا اساساً ادامه کشاورزی در این مقیاس توجیه دارد؟ و برنامه شما برای سال آینده چیست؟

شبان: واقعیت این است که باغات خلیل‌آباد طی دهه‌های گذشته بر پایه رودخانه‌های فصلی ششطراز و خارزنج ایجاد شده‌اند، این رودخانه‌ها زمانی منبع آب غنی بودند و کشاورزان با ذخیره آب در استخرها، تابستان‌ها آبیاری می‌کردند، اما با تغییرات اقلیمی، این منابع تقریباً خشک شده‌اند.

ما نمی‌توانیم تغییر اقلیم را متوقف کنیم، اما می‌توانیم خودمان را با شرایط جدید تطبیق دهیم، راهکار اصلی، توسعه کشت‌های گلخانه‌ای و استفاده بهینه از آب است، در سه سال اخیر، سطح گلخانه‌های شهرستان از ۴ هکتار به ۱۰ هکتار رسیده است و کشاورزان پیشرو با سرمایه شخصی وارد این حوزه شده‌اند.

علاوه بر این، ما روی اجرای سند توسعه بخش کشاورزی شهرستان کار می‌کنیم، این سند نشان می‌دهد که با تغییر الگوها، کشاورزی همچنان توجیه اقتصادی دارد، البته محدودیت اعتباری مانع بزرگی است، اما ما با پیگیری‌های مستمر امیدواریم در آینده نزدیک گشایش‌هایی ایجاد شود.

صبح توس: به عنوان پرسش پایانی، چه پیامی برای کشاورزان و مسئولان دارید؟

شبان: به کشاورزان عزیز عرض می‌کنم که جهاد کشاورزی همراه و پشتیبان شماست، ما می‌دانیم مشکلات زیاد است، اما راهکارهای نوین جواب داده و می‌تواند آینده کشاورزی شهرستان را تضمین کند. از مسئولان هم انتظار داریم که با تخصیص تسهیلات کم‌بهره، کشاورزان خرده‌مالک را حمایت کنند تا بتوانند وارد مسیر نوآوری شوند. تنها با همدلی و حمایت‌های جدی می‌توانیم از این بحران عبور کنیم و جایگاه خلیل‌آباد را به‌عنوان قطب انگور و کشمش کشور حفظ کنیم.

انتهای خبر/