اربعین، مدلی جهانی برای اتحاد مؤمنان است

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «صبح توس»؛ در روزگاری که جهان با طوفان تفرقه و سیاست‌های جدایی‌افکنانه درگیر است، اربعین حسینی به عنوان بزرگ‌ترین اجتماع مؤمنان جهان، پیام وحدت، محبت و پیوند را به بشریت مخابره می‌کند.

اربعین، فقط یک مناسبت مذهبی نیست؛ نمایش عظمت پیوند دل‌ها در امت اسلامی است. پیاده‌روی میلیونی اربعین، صحنه‌های بی‌بدیل از اجتماع مؤمنان و آزادگان از سراسر جهان است که حول محور حسین بن علی (ع) گرد آمده‌اند. نه با دعوت دولت‌ها، بلکه با جاذبه علمی حقیقت. در این همایش جهانی، وحدتی به تصویر کشیده می‌شود که نه مرز می‌شناسد، نه نژاد، نه مذهب.

در چنین شرایطی، مرور مجدد پیوندهای اجتماعی، دینی و ملی، به‌ویژه در سایه دفاع مقدس ۱۲ روزه ملت ایران و ایستادگی در برابر هجمه‌ها، نیازی دوچندان یافته است. گفتگوی پیش‌رو با حجت‌الاسلام علی علوی‌مقدم، کارشناس مسائل مذهبی برای بازخوانی مفاهیم این پیوندها است. پیوندهایی که هم در عاشورا ریشه دارند، هم در ایران امروز شکوفه شده‌اند و هم در اربعین حسینی به تصویر کشیده می‌شوند.

صبح توس: در ایام عزاداری سیدالشهدا (ع)، یکی از محورهای مورد تأکید، نقش پیوندهای اجتماعی و ایمانی در جامعه مؤمنان است. چرا به‌ویژه در عصر کنونی، بازخوانی این پیوندها ضروری به نظر می‌رسد؟

علوی‌مقدم: دقیقاً همین‌طور است. ما در دورانی به سر می‌بریم که روایات اسلامی از آن به عنوان دوران حیرت و سردرگمی یاد کرده‌اند. در چنین زمانی، شیطان با تمام قوا به میدان آمده تا پیوندهای اصیل انسانی و ایمانی را هدف قرار دهد، مهم‌ترین نقشه شیطان، ایجاد تفرقه و تنهایی در دل جامعه مؤمنان است، او تلاش می‌کند با جدایی بین زن و شوهر، والدین و فرزندان، دوستان، اعضای خانواده، اهل مسجد و حتی مردم با مرجعیت دینی‌شان، این جامعه ایمانی را متلاشی کند.

صبح توس: در واقع، دشمن ایمان فردی نیست، بلکه روابط ایمانی را هم مورد حمله قرار داده؟

علوی‌مقدم: دقیقاً. قرآن کریم می‌فرماید: إِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ. شیطان دوست دارد پیوندهای محبوب خدا را سست کند، زیرا خوب می‌داند مؤمن تنها، راحت‌تر طعمه می‌شود. وقتی انسان تنها شد، نه تکیه‌گاهی دارد و نه چشمی که خطای او را ببیند یا دستی که او را از سقوط نگه دارد.

صبح توس: آیا در این زمینه الگویی هم می‌توان ارائه کرد؟

علوی‌مقدم: رهبر معظم انقلاب مثال جالبی دارند. ایشان می‌فرمایند کوهنوردان حرفه‌ای در مناطق یخبندان، طناب به کمر خود می‌بندند تا اگر یکی لغزید، به دره سقوط نکند. این مثال دقیقاً همان پیوند اجتماعی است. کسی که به جماعت وصل است، سقوطش به دره نیست.

غرب به جایی رسیده که ناچار شده وزارت تنهایی تأسیس کند. در انگلستان، خانم ترزا می به عنوان نخست‌وزیر مجبور شد برای رسیدگی به تنهایی میلیون‌ها نفر، بودجه کلان در نظر بگیرد. چرا؟ چون جامعه از هم گسیخته شده، خانواده‌ها فروپاشیده‌اند، مردم دیگر با هم غذا نمی‌خورند، تعامل انسانی جای خودش را به جامعه مجازی داده و حتی خرید هم اینترنتی و بدون ارتباط انسانی شده است. نتیجه‌اش: افسردگی، خودکشی، پوچی و مرگ خاموش انسانیت.

صبح توس: به نظر می‌رسد اسلام دقیقاً نقطه مقابل این وضعیت را توصیه می‌کند؟

علوی‌مقدم: اسلام دین جماعت است. دین پیوندهاست. ببینید چه تأکیدی بر نماز جماعت، حضور در مسجد، دعاهای دسته‌جمعی، صله‌رحم، با هم غذا خوردن و تشییع جنازه دارد. حتی روایت داریم که اگر چهل مؤمن در تشییع جنازه‌ای حاضر شوند و شهادت دهند، خدا به احترام آن‌ها، از گناهان میّت می‌گذرد.

صبح توس: نقش ارتباطات خانوادگی را در این میان چطور می‌بینید؟

علوی‌مقدم: خانواده نخستین سنگر حفظ این پیوندهاست. پیامبر (ص) فرمودند: خدا دوست دارد مردی را که با همسر و فرزندانش سر سفره بنشیند. حتی اگر اهل خانواده با هم غذا بخورند، خدا قبل از اینکه بلند شوند، به همه‌شان رحمت و مغفرت می‌فرستد. متأسفانه بسیاری از سفره‌ها امروز فردی شده است؛ یکی غذا می‌خورد، دیگری در گوشی‌اش فرو رفته، آن یکی با لپ‌تاپ کار می‌کند. این فروپاشی خاموش بنیان اجتماع است.

صبح توس: به ارتباطات عمیق بین مؤمنان اشاره کردید. این پیوندها از نگاه روایات چه جایگاهی دارند؟

علوی‌مقدم: در نهج‌البلاغه آمده: یدالله مع الجماعة. وقتی مؤمنان با هم هستند، لطف خدا بر آن‌ها جاری می‌شود و برعکس، هرکس از جماعت جدا شود، طعمه شیطان می‌گردد. این پیوند فقط ظاهری نیست؛ مثل سلول‌ها و بافت‌های بدن است. مؤمنان اعضای یک پیکرند؛ اگر یک عضو آسیب ببیند، همه بدن ناراحت می‌شود.

صبح توس: آیا این پیوندها فقط بین مؤمنان برقرار است یا رابطه‌ای با ولی خدا نیز دارد؟

علوی‌مقدم: این پیوندها دقیقاً جلوه‌ای از ارتباط ما با ولی خداست. در روایت داریم که امام صادق (ع) فرمودند: شیعیان ما از فاضل طینت ما آفریده شده‌اند. اگر یکی‌شان در یک شهر دنیا دچار حزن شود، دیگری که در آن‌سوی دنیا باشد، ناراحت می‌شود. این یعنی روح واحد در کالبد جامعه مؤمنان جریان دارد. مثل مادری که احساس می‌کند فرزندش در جبهه شهید شده؛ این احساس واقعی است، نه توهم.

صبح توس: از منظر دینی، چه نسبتی میان وحدت مؤمنان در عاشورا و انسجام ملی امروز می‌بینید؟

علوی‌مقدم: اربعین، نه فقط تداوم عاشوراست، بلکه پاسدار روح جمعی مقاومت است که سیدالشهدا (ع) در عاشورا بنیاد نهادند. همان مقاومتی که امروز، مردم ایران در برابر حملات سیاسی، نظامی و رسانه‌ای دشمن، با آن ایستاده‌اند. در حقیقت، عاشورا به ما آموخت که اگر حول ولی خدا متحد شویم، هیچ ابلیس زمانه‌ای با تمام ابزارهایش نمی‌تواند پیوند ما را بگسلد. در دفاع مقدس ۱۲ روزه اخیر، همین روح هیهات منّا الذله بود که ملت را گرد ولی‌فقیه جمع کرد و دشمن را در میدان نبرد و جنگ روانی شکست داد.

صبح توس: این همبستگی، با چه مکانیزمی از دل مفاهیم دینی ما برمی‌خیزد؟

علوی‌مقدم: اصل این انسجام از ایمان نشأت می‌گیرد. قرآن فرموده: إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ. مؤمنان برادر یکدیگرند، مثل اعضای یک پیکر. در عاشورا دیدیم که از هر قبیله، نژاد، رنگ و آیینی در کنار امام حسین (ع) ایستادند. اربعین هم همین را تکرار می‌کند؛ از کشمیر تا لبنان، از ایران تا نیجریه، از شیعه تا مسیحی، آزادگان حول پرچم حسین متحد می‌شوند. این همان مدلی است که جمهوری اسلامی در مقاومت خود به کار گرفته و مورد تأیید و تحسین آزادگان جهان قرار گرفته است.

صبح توس: برخی معتقدند که مقاومت جمهوری اسلامی، از یک خاستگاه دینی و معنوی برخاسته؛ نه صرفاً از منافع ملی. آیا این نگاه قابل تعمیم به انسجام اخیر ملت ایران هم هست؟

علوی‌مقدم: کاملاً درست است. وطن‌دوست‌ترین انسان‌ها در تاریخ این سرزمین، نه ناسیونالیست‌ها، بلکه مؤمنانی بودند که با مشی الهی، جان خود را فدای وطن کردند. شهدا، سرداران، عالمان دین، و حتی خود ولی‌فقیه زمان، دقیقاً به‌خاطر ایمانشان از ایران دفاع کرده‌اند. چرا؟ چون ایمانشان به اسلام آن‌قدر عمیق بود که ایران را سنگر دفاع از اسلام دیدند. همین باور در عاشورا هم بود؛ کربلا خاکی بود بی‌آب، اما دل‌ها به افق تمدنی وصل بود.

صبح توس: در فضای امروز، نقش ولی‌فقیه در حفظ این انسجام را چگونه تحلیل می‌کنید؟

علوی‌مقدم: ولی‌فقیه، تجلی همان روح ولایی‌ای است که حسین بن علی (ع) در کربلا نشان داد. اگر امام حسین (ع) با هل من ناصر مردم را به وحدت در میدان دعوت کرد، امروز رهبر انقلاب با نوای ایران، ایران و اربعین، اربعین دل‌ها را یکی می‌کند. شما دیدید که ایشان در شب عاشورا، دستور خواندن نوحه ای ایران ایران را دادند تا به دشمن نشان دهند که ملت ایران، عاشق وطن‌اند اما نه با شعارهای تهی غرب‌پسند، بلکه با منطق حسین (ع). 

صبح توس: آیا این خوانش حسینی از وطن‌دوستی، تأثیر ملموسی در وحدت ملی داشته است؟

علوی‌مقدم: نه‌تنها تأثیر داشته، بلکه ضربه مهلک به پروژه دشمن برای دو قطبی‌سازی امت - ملت وارد کرده است. اربعین، صحنه‌ای است که ملت ایران، بدون مرز و قومیت، با لباس عشق و اشک، به میدان می‌آید. این همان چیزی است که دشمن نمی‌خواهد دیده شود. دشمن می‌خواهد بین شیعه و سنی، ایرانی و عرب، مؤمن و مردم عادی، شکاف ایجاد کند. اما اربعین مثل چسبی است که دل‌ها را به هم وصل می‌کند و می‌گوید: ما همه فرزندان حسینیم.

صبح توس: با توجه به این پیوند ایمانی و معنوی، چه مسئولیتی بر دوش ما به‌عنوان مردم و رسانه‌ها قرار می‌گیرد؟

علوی‌مقدم: ما موظفیم این روایت را زنده نگه داریم. همان‌طور که زینب (س) اربعین را به رسانه عاشورا تبدیل کرد، امروز هم وظیفه داریم حماسه دفاع ۱۲ روزه و انسجام ملت ایران را روایت کنیم. باید هم از جنایت دشمن بگوییم، هم از مظلومیت ملت، و هم از شکوه ایستادگی. این سه‌گانه، مثل روایت عاشورا، باید نسل به نسل منتقل شود.

صبح توس: آیا رسانه‌ها و اهل قلم هم در این وحدت نقش دارند؟

علوی‌مقدم: نقششان اساسی است. اگر روایت را ما ننویسیم، دشمن با روایت خودش، واقعیت را تحریف می‌کند. درست مثل اینکه عاشورا را برخی خواستند شورش جلوه دهند، یا مقاومت مردم غزه را تروریسم. ما باید روایت حماسه شهدا، جانبازان، مؤمنان و حتی مردم عادی کوچه و بازار را بیان کنیم. اربعین فرصت طلایی این بازخوانی است؛ باید از موکب تا رسانه، از روضه تا رپرتاژ، روایت کنیم که: این ملت، با حسین پیمان بسته است.

انتهای خبر/