یلدا، آئینی مشترک بین ایران و همسایگان

سید هاشم حسینی در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «صبح توس»، با بیان اینکه مهم‌ترین حوزه مطالعات مردم‌شناسی، موضوع آئین‌ها، مراسم، اعتقادات و باورهای پیرامون آن است، اظهار کرد: آئین‌ها در فرهنگ‌های مختلف دارای یک پیشینه و سابقه عمیق تاریخی و حتی اسطوره‌ای هستند.

وی با تأکید بر اینکه طبیعت و جغرافیای یک منطقه عرصه ظهور و بروز یک آئین هستند، خاطرنشان کرد: بین یک آئین، طبیعت و جغرافیایی که آن آئین برگزار می‌شود رابطه‌ای دوجانبه برقرار است.

این کارشناس حوزه مردم‌شناسی عنوان کرد: آئین‌ها از بطن و متن زندگی مردم رشد می‌کند و به حیات فرهنگی خود ادامه می‌دهد و حکومت‌ها و دولت‌ها نقشی در شکل‌گیری آن ندارند ولی می‌توانند با حمایت و پشتیبانی و یا عدم حمایت نقش فرهنگی و اجتماعی یک آیین را کم‌رنگ یا پررنگ نمایند.

وی با بیان اینکه آئین و رسوم ریشه در اعماق تاریخ و اعتقادات و باورهای مردم دارند، ادامه داد: آئین شب یلدا در جغرافیای فرهنگی خراسان بسیار پررنگ‌تر از سایر مناطق ایران است و این آئین دارای مشترکات بسیار با دیگر کشورهای همجوار با خراسان است و به همین دلیل است که ثبت آئین شب یلدا به‌صورت یک پرونده مشترک بین ایران، افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان و سایر کشورهای حوزه آسیای مرکزی به ثبت رسیده است.

حسینی با اشاره به نام خراسان که متشکل از دو بخش خور به معنای خورشید و ستان به معنای سرزمین مطلع خورشید است، ابراز کرد: آئین شب یلدا، آئینی متعلق به جامعه مبتنی بر اقتصاد و معیشت کشاورزی و دامداری است.

وی اضافه کرد: گاهشماری سنتی، چرخه منظم چهار فصل، میزان بارش نزولات جوی و حتی زمان طلوع و غروب خورشید بر نوع و میزان فعالیت کشاورزی و برداشت محصول اثر گذار است لذا آئین‌هایی که برگرفته از نام ماه‌ها وفصول سال است ازجمله جشن نوروز، تیرگان و آبانگان، سده و خرمن و آئین‌های تمنای باران و جشن شب یلدا جشنهایی مبتنی بر گاهشماری مبتنی بر کشاورزی و دامداری هستند که به شدت به زمین و آسمان و خورشید ‌‌‌وابسته هستند.

شهرنشینان به دنبال تشریفاتی کردن یلدا هستند

این کارشناس حوزه مردم‌شناسی حفظ آئین‌هایی نظیر یلدا را ما مدیون و مرهون روستائیان و جامعه‌ایلات و عشایر دانست و اضافه کرد: شهرنشینان بیشتر از آن‌که به فلسفه، ماهیت و هویت این آئین‌ها پی ببرند بیشتر در صدد تشریفاتی کردن آن هستند که این موضوع جزء آفت‌ها و آسیب‌های فرهنگی ماست.

وی اظهار کرد: آئین‌های رایج در یک فرهنگ در زمره میراث معنوی هر ملتی محسوب می‌شوند که باید با حمایت دولت‌ها و به وسیله مردم که صاحبان، حافظان و ناقلان اصلی آن هستند حفظ شود.

حسینی افزود: هرقدر که یک آئین به سمت تشریفاتی شدن پیش برود، به همان میزان از درجه خلوص، معنا و محتوای آن کاسته می‌شود لذا لازم است آئین‌های شب یلدا را به همان درجه از سادگی، صداقت، هویت و ماهیتی که در طول تاریخ ایران‌زمین وجود داشته است حفظ نمود و از پیراستن آن جلوگیری کرد.

وی با تأکید بر اینکه اگر یک رسم و آئین هویت و معنای خود را از دست بدهد به همان میزان از کارکرد فرهنگی آن کاسته می‌شود، گفت: اگر کارکرد فرهنگی آئین و رسوم کشورمان کاسته شود ممکن است رسمی مغایر و یا در تضاد با آئین‌ها و هویت اصیل ایرانی-اسلامی جایگزین شود.

این کارشناس حوزه مردم‌شناسی با اشاره به رواج جشن‌های مغایر با اعتقاد، تاریخ و فرهنگ اصیل ایرانی، تصریح کرد: امروز شاهد گسترش جشن‌هایی نظیر هالووین و کریسمس هستیم و این امر حاصل این است که مردم به‌غشا و پوسته یک آئین توجه می‌کنند و نسبت به محتوا و معنای عمیق یک آئین درکی ندارند.

بیماری هویتی نتیجه تهاجم فرهنگی است

وی افزود: تهاجم فرهنگی موجب می‌شود برخی به‌راحتی آئین و رسوم خود را به دلیل عدم شناخت و درک ریشه‌های عمیق تاریخی و فرهنگی آن فراموش کنند و پوسته و ظاهر یک آئین دیگر را که کاملاً مغایر با فرهنگ‌شان است جایگزین کنند.

حسینی ابراز کرد: نفوذ و یا توجه به یک آئین خارجی نوعی بیماری هویتی است و لازم است سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان در عرصه فرهنگی کشور برای جلوگیری از این موضوع فکری اساسی کنند.

وی گفت: آئین‌ها و رسوم در تاریخ و فرهنگ‌ از آن جهت اهمیت دارد که موجب هویت‌بخشی به یک ملت و همچنین باعث ایجاد همبستگی و وحدت ملی نیز می‌شود و پایه‌های نظام فرهنگی یک ملت را محکم‌تر می‌سازد.

این کارشناس حوزه مردم‌شناسی با تأکید بر اینکه شب یلدا موجب گرمتر شدن کانون خانواده می‌شود و پیوندهای عاطفی را عمیق‌تر می‌کند، تصریح کرد: هر قدر مردم از فرهنگ و سنت‌های اصیل ایرانی و اسلامی خود دور شوند، بیشتر جذب خرده فرهنگ‌ها، عناصر و مؤلفه‌های فرهنگی دیگری می‌شوند که مغایر با شئون اعتقادی، فرهنگی و تاریخی کشورشان است.

گسست فرهنگی از خودبیگانگی به همراه دارد

وی عنوان کرد: ایجاد گسست فرهنگی و هویتی نوعی از خود بیگانگی به همراه دارد و چنین افرادی از فرهنگ خود رانده و مغلوب فرهنگ بیگانه می‌شوند.

حسینی با تأکید بر اینکه پاسداشت آئین‌هایی مثل شب یلدا که از دیرینگی برخوردارند از دو جنبه حائز اهمیت هستند، ادامه داد: نخست اینکه این آئین‌ها در ذهن و افکار جهانیان برای هر ملتی نماد هویت و شخصیت فرهنگی هر ملتی است و تداوم این آئین‌ها در طول تاریخ و حیات آن‌ها تاکنون نشان از پویایی فرهنگ مردم ایران‌زمین داشته است و دوم اینکه آئین‌ها دارای کارکردی مثبت در زندگی و زنجیره حیات فرهنگی مردم دارند که تاکنون زنده مانده‌اند و این امر نشان از عمیق بودن فهم و درک تاریخی و فرهنگی آئین‌ها در نزد مردم ایران است.

انتهای خبر/