کارشناس مسائل مذهبی مطرح کرد:

مشهدالرضا؛ قبله دل‌های عاشقان از سراسر جهان

کارشناس مسائل مذهبی مشهدالرضا را قبله دل‌های عاشقان از سراسر جهان دانست و گفت: این شهر نه تنها پایتخت معنوی ایران، بلکه کانون تجدید عهد مؤمنان با امام مهربانی‌ها و مظهر کرامت و حقیقت اهل بیت است.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «صبح توس»؛ در آستانه سالروز شهادت امام مهربانی‌ها، حضرت علی بن موسی‌الرضا علیه‌السلام، فرصتی شد تا پای صحبت‌های حجت‌الاسلام علی علوی‌مقدم، کارشناس مسائل مذهبی بنشینیم. او در این گفتگوی تفصیلی به ابعاد تاریخی، فرهنگی و اعتقادی حضور امام رضا (ع) در ایران، نسبت خاص ایرانیان با اهل بیت و جایگاه زیارت و توسل در فرهنگ دینی ما پرداخته است. آنچه می‌خوانید مشروح این گفتگو است.

ارادت ایرانیان به امام رضا (ع)

صبح توس: در میان ائمه اطهار (ع) همه برای ایرانیان عزیز هستند، اما نسبت ما با امام رضا (ع) گویا یک رنگ و بوی دیگری دارد. این علاقه ویژه را چگونه تبیین می‌کنید؟

علوی‌مقدم: ما ایرانی‌ها به همه اهل بیت علیهم‌السلام ارادت داریم، اما نسبت ما با امام رضا علیه‌السلام یک پیوند خاص است. اگرچه آن حضرت تنها حدود سه سال در ایران حضور داشتند، اما همین مدت کوتاه برکات عظیمی برای کشور ما داشت. ایران با وجود مقدس امام رضا علیه‌السلام به پایگاه اصلی تشیع و بعدها به مرکز و پایتخت شیعه در جهان تبدیل شد. این یک نعمت بزرگ است و بی‌تردید دست خداوند و عنایت خاص اهل بیت در این مسیر نقش‌آفرین بوده است.

نقش تاریخی امام رضا (ع) در گسترش تشیع

صبح توس: بسیاری معتقدند حضور امام رضا (ع) در ایران یک نقطه عطف تاریخی بود. برکات این حضور را چطور ارزیابی می‌کنید؟

علوی‌مقدم: مهم‌ترین برکت امام رضا علیه‌السلام، گسترش تشیع در ایران بود. پیش از ورود ایشان، در مناطقی مثل قم یا سبزوار شیعیان حضور داشتند، اما با آمدن حضرت، این گرایش گسترده و فراگیر شد. ایرانی‌ها در امام رضا همان صفا، تواضع، محبت و علمی را یافتند که در پیامبر خدا شنیده بودند. تجسمی عینی از پیامبر را در ایشان دیدند؛ عالمی که به حق «عالم آل محمد» لقب گرفت. این رفتار و سلوک باعث شد حتی کسانی که شیعه نبودند، مجذوب اهل بیت شوند. حتی دربار مأمون و خانواده‌اش به حضرت ارادت پیدا کردند.

نگاه پیامبر (ص) به ایرانیان

صبح توس: در روایات پیامبر اسلام (ص) هم اشاره‌هایی به جایگاه ایرانیان دیده می‌شود. کمی برای ما توضیح دهید.

علوی‌مقدم: بله، روایات متعددی داریم. در سوره محمد، آیه ۳۸ می‌خوانیم: «وَإِن تَتَوَلَّوْا يَسْتَبْدِلْ قَوْمًا غَيْرَكُمْ»، یعنی اگر شما پشت کنید، خدا قومی دیگر را جایگزین شما می‌کند. اصحاب پرسیدند این قوم چه کسانی‌اند؟ پیامبر دست بر پای سلمان زد و فرمود این قوم، ایرانیان‌اند. همچنین فرمود اگر ایمان در ثریا هم باشد، مردانی از فارس آن را به دست خواهند آورد. در روایت دیگری پیامبر تصریح کرده‌اند: «أعظم الناس نصیباً فی الإسلام أهل فارس»، یعنی ایرانیان بیشترین بهره را از اسلام خواهند برد. این نشان می‌دهد که ایرانی‌ها از ابتدا مورد توجه اهل بیت بودند و همین علاقه دوطرفه، پیوندی تاریخی میان ما و خاندان پیامبر ایجاد کرده است.

محبت امیرالمؤمنین (ع) به ایرانیان

صبح توس: در تاریخ پس از پیامبر (ص) هم جایگاه ایرانیان بارها مورد تأکید اهل بیت قرار گرفته است. نمونه‌ای از آن در سیره امیرالمؤمنین (ع) دیده می‌شود.

علوی‌مقدم: متأسفانه پس از رحلت پیامبر، تبعیض شدیدی میان عرب و عجم شکل گرفت. ایرانی‌ها در بیت‌المال سهم اندکی داشتند و مشاغل پست اجتماعی به آنان داده می‌شد. اما وقتی نوبت به امیرالمؤمنین (ع) رسید، ایشان همه را به یک چشم می‌دیدند و نسبت به ایرانیان محبت ویژه داشتند. ابن ابی‌الحدید نقل می‌کند که وقتی ایرانی‌ها گرد حضرت جمع شدند، اشعث بن قیس با تعصب قومی اعتراض کرد. حضرت در پاسخ فرمودند این بندگان خدا کسانی‌اند که در روز گرم برای نان حلال تلاش می‌کنند. من هرگز آنان را از خود دور نمی‌کنم. حتی فرمودند همان‌طور که ایرانی‌ها در ابتدا وارد دین شدند، در آخرالزمان هم زمینه‌ساز ظهور خواهند بود.

زمینه‌سازی برای ظهور

صبح توس: پس می‌توان گفت نقش ایرانیان در آینده نیز ادامه خواهد داشت؟

علوی‌مقدم: در روایات مکرر آمده که ایرانی‌ها زمینه‌ساز ظهور امام مهدی (عج) خواهند بود. این افتخار بزرگی است، اما نه از باب نژادپرستی؛ بلکه چون ایرانی‌ها صادقانه دین را پذیرفتند و پای آن ایستادند. پیامبر فرمود گروهی از مشرق قیام می‌کنند و مقدمات حکومت مهدی ما را فراهم می‌کنند. کسی که ایران را برای این مسئولیت آماده کرد، امام رضا علیه‌السلام بود.

آداب زیارت و فرهنگ توسل

صبح توس: یکی دیگر از برکات امام رضا (ع)، فرهنگ زیارت است. شما در سخنرانی‌هایتان به این نکته تأکید دارید.

علوی‌مقدم: یکی از مهم‌ترین میراث‌های امام رضا علیه‌السلام این بود که ایرانیان را اهل زیارت و توسل بار آورد. در همان سه سال حیاتشان، گروه گروه مردم برای زیارتشان می‌رفتند. پس از شهادت حضرت، فرهنگ زیارت به‌طور کامل در ایران نهادینه شد. امروز هم زیارت امام رضا علیه‌السلام در طول سال بیش از آمار زیارت حج است. این زیارت تنها یک عمل مستحبی ساده نیست؛ بلکه نوعی وفای به عهد است. در روایت از خود امام رضا داریم که هر امامی بر گردن شیعیان عهدی دارد و وفای به این عهد با زیارت قبور آنان کامل می‌شود.

آداب ظاهری و باطنی زیارت

صبح توس: بسیاری از زائران دوست دارند بدانند چگونه زیارتشان اثر بیشتری داشته باشد. چه توصیه‌ای دارید؟

علوی‌مقدم: زیارت آداب ظاهری و باطنی دارد. ادب ظاهری شامل احترام به حرم، رعایت آرامش، اجتناب از هُل دادن دیگران و حفظ شأن معصوم است. ادب باطنی هم همان «عارفاً بحقّه» است؛ یعنی معرفت به این که امام ولی خدا و صاحب اختیار ماست. زائر باید بداند امام از خود ما به ما آگاه‌تر و دلسوزتر است. اگر این معرفت باشد، زیارت اثر عمیق‌تری خواهد داشت. بهترین متن زیارتی هم زیارت جامعه کبیره و زیارت آل یس است که برای همه معصومین توصیه شده است.

امام رضا (ع)؛ مظهر محبت و کرامت

صبح توس: شما در جایی گفته‌اید امام رضا (ع) حتی دل غیرمسلمانان را هم جذب می‌کردند. این موضوع چگونه بود؟

علوی‌مقدم: روایت‌های متعددی داریم. حضرت نسبت به مسیحیان، یهودیان و حتی مخالفان اهل بیت رفتاری همراه با کرامت داشتند. مریضی از مسیحیان بود، حضرت برای عیادتش رفتند. با لهجه‌ها و زبان‌های مختلف ایرانیان سخن می‌گفتند تا مردم احساس نزدیکی بیشتری کنند. این رأفت و مهربانی موجب شد ایرانی‌ها بیش از پیش به اهل بیت گرایش پیدا کنند.

کرامات و تجربه‌های تاریخی

صبح توس: در طول تاریخ کرامات زیادی از امام رضا (ع) نقل شده است. نمونه‌ای را برای خوانندگان ما بفرمایید.

علوی‌مقدم: نمونه‌های فراوانی هست. یکی از آنها ماجرای تشییع جنازه‌ای در توس است که حضرت در آن شرکت کردند و فرمودند کسی که تشییع جنازه مؤمن را کند، گناهانش پاک می‌شود. یا ماجرای آیت‌الله شیخ مرتضی حائری یزدی که بارها به مشهد مشرف می‌شد. پس از وفاتش، دیده شد که امام رضا با او همراهی کرده و ترس از برزخ را از دلش زدوده‌اند. اینها نشان می‌دهد که ارتباط امام رضا با شیعیان محدود به زمان حیات جسمانی ایشان نبود، بلکه همچنان ادامه دارد.

ایران و عنایت اهل بیت در طول تاریخ

صبح توس: برخی تاریخ‌نگاران گفته‌اند ایران بارها در معرض نابودی بوده اما باقی مانده است. آیا این را می‌توان به عنایت اهل بیت نسبت داد؟

علوی‌مقدم: قطعاً همین‌طور است. یک دیپلمات انگلیسی گفته بود طبق بررسی‌های تاریخی، ایران دست‌کم هفده بار باید از نقشه جهان محو می‌شد؛ از حمله مغول تا جنگ‌های جهانی، اما باقی ماند، این راز چیزی جز عنایت اهل بیت و دست پروردگار نیست. در خواب یکی از بزرگان هم آمده که حضرت ولی عصر (عج) فرمودند ما نمی‌گذاریم ایران سقوط کند. این عنایات ادامه همان برکاتی است که امام رضا علیه‌السلام برای ایران فراهم کردند.

وظیفه امروز ما

صبح توس: با توجه به همه این برکات، امروز وظیفه ما در قبال امام رضا (ع) چیست؟

علوی‌مقدم: بزرگ‌ترین وظیفه ما حفظ این لیاقت و قابلیت است. خدا با هیچ قومی خویشاوندی ندارد. اگر کوتاهی کنیم، پرچم به دست دیگران داده می‌شود. باید این عهد و ارادت را زنده نگه داریم و در مسیر اهل بیت باقی بمانیم. همان‌طور که امام رضا ایران را برای زمینه‌سازی تمدن مهدوی آماده کرد، ما هم باید ادامه‌دهنده این مسیر باشیم.

صبح توس: سخن پایانی اگر دارید بفرمایید؟

علوی‌مقدم: شهادت امام رضا علیه‌السلام یادآور مظلومیت اهل بیت و در عین حال فرصتی برای بازخوانی مسئولیت تاریخی ماست. اگر امروز ایران پایگاه تشیع است و میلیون‌ها عاشق از سراسر دنیا به مشهدالرضا می‌آیند، همه از برکت همان سه سال حضور حضرت در این سرزمین است. ما باید قدردان این نعمت باشیم و در مسیر وفاداری به ولایت گام برداریم.

انتهای خبر/