قانون اساسی مشتمل بر 177 اصل در 14 فصل نگارش و در دو مرحله یکی در سال 1358 و دیگری در سال 1368 به همهپرسی گذاشته شده است و یکی از وجوه پرداخته شده در آن مسائل اقتصادی است.
به گزارش صبح توس، قانون اساسی به عنوان اصلیترین سند قانونی کشور همیشه باید محل رجوع آحاد مردم و مسئولان باشد چراکه با توجه به غنای تهیه و تدوین آن که یادگاری از شهید بهشتی است میتواند بسیاری از مشکلات تصمیمسازی یا تصمیمگیری را حل کند و همانند تابلوهای راهنمایی و رانندگی باعث یافتن راه اصلی از فرعی میشود.
در 117 اصل و 14 فصل قانون اساسی 40 مرتبه کلمه مردم تکرار شده است که نشان از گره خوردن نقش مردم در حاکمیت و تعیین سرنوشت ملت برای خود است.
در نامگذاری سال جدید توسط رهبر معظم انقلاب ظرافت بسیار دقیقی لحاظ شده است که بهطور کامل نشاندهنده گره خوردن زندگی مردم به سرنوشت اقتصادی کشور است یعنی عبارت جهش تولید و مشارکت مردم لازم و ملزوم یکدیگر قلمداد شدهاند، حال با توجه به این مهم به سراغ قانون اساسی رفتهایم تا همآمیختگی مردم و اقتصاد را نظاره کنیم.
مقدمه طوفانی قانون اساسی
اولین عبارت در مقدمه قانون اساسی آیه شریفه 25 سوره مبارکه حدید است که جزو آیات اقتصادی قرآن تلقی میشود و در تفاسیر مختلف از آن با نام اقتصادی یاد و پرداخته شده است و معنی آن «همانا ما پیمبران خود را با ادلّه و معجزات فرستادیم و با ایشان کتاب و میزان عدل نازل کردیم تا مردم به راستی و عدالت گرایند» است.
جالب آن که معنی کلمه «قسط» به معنای عدالت اقتصادی است و اینکه این آیه با این مضمون به عنوان آیه ابتدایی قانون اساسی آمده است، خود جای بسی تأمل است!
«بسم الله الرحمن الرحیم
(لَقَد أَرسَلنا رُسُلَنا بِالبَيِّناتِ وَأَنزَلنا مَعَهُمُ الكِتابَ وَالميزانَ لِيَقومَ النّاسُ بِالقِسطِ)»
در ادامه مقدمه قانون اساسی عبارت زیر آمده است که میتوان آن را به عنوان ترسیم کلی نقش اقتصاد در حکومت اسلامی در نظر گرفت.
«اقتصاد وسیله است نه هدف
در تحکیم بنیادهای اقتصادی، اصل، رفع نیازهای انسان در جریان رشد و تکامل اوست، نه همچون دیگر نظامهای اقتصادی تمرکز و تکاثر ثروت و سودجویی؛ زیرا که در مکاتب مادی، اقتصاد خود هدف است و بدین جهت در مراحل رشد، اقتصاد عامل تخریب و فساد و تباهی میشود، ولی در اسلام اقتصاد وسیله است و از وسیله انتظاری جز کارایی بهتر در راه وصول به هدف نمیتوان داشت.
با این دیدگاه برنامه اقتصادی اسلامی فراهم کردن زمینه مناسب برای بروز خلاقیتهای متفاوت انسانی است و بدین جهت تأمین امکانات مساوی و متناسب و ایجاد کار برای همه افراد و رفع نیازهای ضروری جهت استمرار حرکت تکاملی او بر عهده حکومت اسلامی است.»
در اصل سوم که زیرمجموعه فصل اول قانون اساسی است، منظور از عبارت «دولت جمهوری اسلامی» صرفا قوه مجریه نیست بلکه همه حاکمیت نظامی اسلامی مد نظر است و برای آن 16 وظیفه در نظر گرفته شده است که مفاد زیر مسائل اقتصادی و مردمی این اصل است.
«اصل سوم
دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است برای نیل به اهداف مذكور در اصل دوم، همه امكانات خود را برای امور زیر به كار برد:
۶- محو هرگونه استبداد و خودكامگی و انحصارطلبی
۸- مشاركت عامه مردم در تعیین سرنوشت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خویش
۹- رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امكانات عادلانه برای همه، در تمام زمینههای مادی و معنوی
۱۰- ایجاد نظام اداری صحیح و حذف تشكیلات غیرضرور
۱۲- پیریزی اقتصاد صحیح و عادلانه بر طبق ضوابط اسلامی جهت ایجاد رفاه و رفع فقر و برطرف ساختن هر نوع محرومیت در زمینههای تغذیه و مسكن و كار و بهداشت و تعمیم بیمه
۱۵- توسعه و تحكیم برادری اسلامی و تعاون عمومی بین همه مردم»
در اصل 29 قانون اساسی نیز قسمتی از درآمد دولت را حاصل از مشارکت مردم میداند یعنی باز هم پای مردم را در صحنه اداره اقتصادی حکومت به میان کشیده است.
«اصل بیست و نهم
برخورداری از تأمین اجتماعی از نظر بازنشستگی، بیكاری، پیری، از كارافتادگی، بیسرپرستی، در راه ماندگی، حوادث و سوانح، نیاز به خدمات بهداشتی و درمانی و مراقبتهای پزشكی به صورت بیمه و غیره، حقی است همگانی. دولت مكلف است طبق قوانین از محل درآمدهای عمومی و درآمدهای حاصل از مشاركت مردم، خدمات و حمایتهای مالی فوق را برای یكیك افراد كشور تأمین كند.»
فصل اقتصاد و امور مالی قانون اساسی
فصل چهارم قانون اساسی راجعبه اقتصاد و امور مالی و شامل 13 اصل است که در این بین اصل 43 و 44 قانون اساسی به عنوان اصول مردمیسازی اقتصاد معروف هستند.
اصل 43 قانون اساسی ضوابط اقتصاد جمهوری اسلامی ایران را بیان کرده است و متأسفانه این روزها در میان جامعه، قانون اساسی و مطالبه آن جایگاه خاصی ندارد، در صورتی این قانون محل میثاق ملت است و مردم میتوانند و باید از مسئولان همه موارد آن را مطالبه کنند.
«اصل چهل و سوم
برای تأمین استقلال اقتصادی جامعه و ریشهكن كردن فقر و محرومیت و برآوردن نیازهای انسان در جریان رشد، با حفظ آزادگی او، اقتصاد جمهوری اسلامی ایران بر اساس ضوابط زیر استوار میشود:
۱- تأمین نیازهای اساسی: مسكن، خوراك، پوشاك، بهداشت، درمان، آموزشوپرورش و امكانات لازم برای تشكیل خانواده برای همه.
۲- تأمین شرایط و امكانات كار برای همه بهمنظور رسیدن به اشتغال كامل و قرار دادن وسایل كار در اختیار همه كسانی كه قادر به كارند ولی وسایل كار ندارند، در شكل تعاونی، از راه وام بدون بهره یا هر راه مشروع دیگر كه نه به تمركز و تداول ثروت در دست افراد و گروههای خاص منتهی شود و نه دولت را بهصورت یك كارفرمای بزرگ مطلق درآورد. این اقدام باید با رعایت ضرورتهای حاكم بر برنامهریزی عمومی اقتصاد كشور در هر یك از مراحل رشد صورت گیرد.
۳- تنظیم برنامه اقتصادی كشور به صورتی كه شكل و محتوا و ساعات كار چنان باشد كه هر فرد علاوه بر تلاش شغلی، فرصت و توان كافی برای خودسازی معنوی، سیاسی و اجتماعی و شركت فعال در رهبری كشور و افزایش مهارت و ابتكار داشته باشد.
۴- رعایت آزادی انتخاب شغل و عدم اجبار افراد به كاری معین و جلوگیری از بهرهكشی از كار دیگری.
۵- منع اضرار به غیر و انحصار و احتكار و ربا و دیگر معاملات باطل و حرام.
۶- منع اسراف و تبذیر در همه شئون مربوط به اقتصاد، اعم از مصرف، سرمایهگذاری، تولید، توزیع و خدمات.
۷- استفاده از علوم و فنون و تربیت افراد ماهر به نسبت احتیاج برای توسعه و پیشرفت اقتصاد كشور.
۸- جلوگیری از سلطه اقتصادی بیگانه بر اقتصاد كشور.
۹- تأكید بر افزایش تولیدات كشاورزی، دامی و صنعتی كه نیازهای عمومی را تأمین كند و كشور را به مرحله خودكفایی برساند و از وابستگی برهاند.»
بنویسید اصل 44 قانون اساسی، بخوانید شعار سال
شعار سال جاری «1403» در گرو اجرایی شدن اصل 44 قانون اساسی است چراکه در این اصل اقتصاد را بر سه محور عمومی، خصوصی و تعاونی میباشد و برای مردمی شدن اقتصاد باید نسبت این سه بخش رعایت شود و متأسفانه در سالیان اخیر اقتصاد در بخش تعاونی مورد غفلت واقع شده است.
حال با توجه به شعار سال جاری بهترین زمان برای اجرا شدن اصل 44 قانون اساسی و همچنین سیاستهای کلی این اصل است و این مطلب را باید دانست که از مجموع 25 درصد اقتصاد کشور طبق سیاستهای کلی اصل 44 فقط چند درصد از آن اجرایی شده است.
«اصل چهل و چهارم
نظام اقتصادی جمهوری اسلامی ایران بر پایه سه بخش دولتی، تعاونی و خصوصی با برنامهریزی منظم و صحیح استوار است.
بخش دولتی شامل كلیه صنایع بزرگ، صنایع مادر، بازرگانی خارجی، معادن بزرگ، بانكداری، بیمه، تأمین نیرو، سدها و شبكههای بزرگ آبرسانی، رادیو و تلویزیون، پست و تلگراف و تلفن، هواپیمایی، كشتیرانی، راه و راهآهن و مانند اینها است كه بهصورت مالكیت عمومی و در اختیار دولت است.
بخش تعاونی شامل شركتها و مؤسسات تعاونی تولید و توزیع است كه در شهر و روستا بر طبق ضوابط اسلامی تشكیل میشود.
بخش خصوصی شامل آن قسمت از كشاورزی، دامداری، صنعت، تجارت و خدمات میشود كه مكمل فعالیتهای اقتصادی دولتی و تعاونی است.
مالكیت در این سه بخش تا جایی كه با اصول دیگر این فصل مطابق باشد و از محدوده قوانین اسلام خارج نشود و موجب رشد و توسعه اقتصادی كشور گردد و مایه زیان جامعه نشود مورد حمایت قانون جمهوری اسلامی است.
تفصیل ضوابط و قلمرو و شرایط هر سه بخش را قانون معین میكند.»
اصل 45 قانون اساسی برای مدیریت بهتر منابع طبیعی و ثروتهای ملی است و از اصولی که میتواند تغییر شگرف در زندگی اقتصادی مردم ایران بهوجود آورد همین اصل میباشد.
«اصل چهل و پنجم
انفال و ثروتهای عمومی از قبیل زمینهای موات یا رهاشده، معادن، دریاها، دریاچهها، رودخانهها و سایر آبهای عمومی، كوهها، درهها، جنگلها، نیزارها، بیشههای طبیعی، مراتعی كه حریم نیست، ارث بدون وارث و اموال مجهولالمالک و اموال عمومی كه از غاصبین مسترد میشود، در اختیار حكومت اسلامی است تا بر طبق مصالح عامه نسبت به آنها عمل نماید. تفصیل و ترتیب استفاده از هر یك را قانون معین میكند.»
اصل 48 قانون اساسی نیز تأکید ویژهای بر عدالت اقتصادی و اجتناب جدی از تبعیض در بهرهبرداری از منابع طبیعی و درآمدهای ملی است، میتوان گفت این اصل قانون اساسی متمم اصل 45 میباشد.
«اصل چهل و هشتم
در بهرهبرداری از منابع طبیعی و استفاده از درآمدهای ملی در سطح استانها و توزیع فعالیتهای اقتصادی میان استانها و مناطق مختلف كشور، باید تبعیض در كار نباشد، به طوری كه هر منطقه فراخور نیازها و استعداد رشد خود، سرمایه و امكانات لازم در دسترس داشته باشد.»
نگاه اقتصادی قانون اساسی یکی از ابزارهایی است که میتوان آن را راهنمای گذر و گذار از وضعیت فعلی کشور دانست و عمل به آن لازمه حتمی حاکمیت و مطالبه آن وظیفه همگانی آحاد مردم است چراکه این قانون مترقی تابلوی حیات مادی و معنوی هر ایرانی را به خوبی ترسیم کرده است.
حسن ضیایی، پژوهشگر اقتصادی
انتهای خبر
- دستگيري سارق به عنف در رشتخوار
- بسیج سازندگی همواره یاری رسان محرومان است
- پایداری آب شرب در ۱۰ روستای رشتخوار
- تجهیز تراکتورهای کشاورزی به دستگاه ردیاب در خواف
- دو دلداری که سه دلداده تقدیم انقلاب کردند
- ساره، «پروانهای» در پیله درد
- نظر شهید مطهری درباره تعطیلی شنبه
- روایت کامل مجروح شدن جوان باغیرت کاشمری
- ساواک و سعودی حریف این بانو نشدند
- جانباز شیمیایی تربتجامی به جمع شهدا پیوست
- طوفان با سرعت ۶۰ کیلومتر کاشمر را درنوردید
- ایجاد اشتغال برای 693مددجوی بهزیستی نیشابور
- جراحت جوان کاشمری در دفاع از نوامیس مردم
- اجتماع خانوادگی فرمانده مهدی (عج) در تربتحیدریه
- چشمانداز بازار مسکن و چالشهای پیشرو
- معدومسازی بیشاز یکتن موادغذایی فاسد در فیروزه
- اعزام گروه جهادی بسیج سازندگی طرقبهشاندیز به سرخس
- شورای «ایجاد ترافیک» تربتحیدریه
- کارگردان بدون «دال» عامل چرخش چرخ تولید
- اضافهشدن ۶ رشته دکتری به دانشگاههای تربتحیدریه
- زیارتی از راه دور با پرچم بارگاه رضوی
- عزاداری مردم قوچان در سوگ خادم ملت
- عزاداری مردم سرخس در سوگ شهدای خدمت
- آیتالله رئیسی نماد خدمت و مردمداری بود
- اجتماع مردم تربتجام در پاسداشت «سیدالشهدای خدمت»
- آیتالله رئیسی یک روحانی مجاهد بود
- ایران عزادار خادم الرضا(ع)
- آیتالله رئیسی زندگی خود را وقف مردم کرد
- خون رئیسی روش مدیریت مردمی را تثبیت کرد
- رئیسی، ستون محکمی در پشتیبانی از ولایت بود
- بزرگداشت شهدای خدمت در دانشگاه آزاد اسلامی نیشابور
- آیتالله رئیسی به تمام معنا جهادی بود
- مردم نشسته به سوگ سیدالشهدای خدمت
- مردمیبودن در سیره عملی آیتالله رئیسی نمایان بود
- رئیسی استراحت را برای خود حرام میدانست
- ماندگاری ابدی، مردی از جنس مردم
- اجتماع مردم سرخس در پاسداشت «سیدالشهدای خدمت»
- شهید رئیسی خادمِ صدیق ولایت و ملت بود
- خستگیناپذیری شهید آیتالله رئیسی مثال زدنی است
- مردمی بودن خصیصه اصلی مدیریت رئیسجمهور
- مردی از جنس مردم
- ریلگذاری شهید رئیسی به سمت توسعه است
- آیتالله رئیسی محبوب قلبهای مردم مستضعف بود
- مشق «بابا» با خون دل
- شهادت آیتالله رئیسی در راه خدمت به مردم
- پایان ماموریت مردان خدا شهادت است
- روایتی از صفحات زندگی 46 سال خدمت به مردم
- آیتالله رئیسی به شهادت رسید
- وصيتنامه شهيد مرتضی دهنوی
- سوره «نساء» آیه ۱۰۶ تا ۱۱۳
- مشاهده بیشتر