تقلید سیاه

«جمعه سیاه» یا « Black Friday» که امروزه آن را بزرگترین پدیده خرید سال در جهان می‌نامند ریشه‌‌اش به دهه ۱۹۵۰ میلادی فیلادلفیا بازمی‌گردد؛ جایی که پلیس برای توصیف شرایط بی‌نظمی روز پس از «شکرگزاری» این عنوان را به کار برد. در آن روز، هجوم گسترده مردم برای آغاز خریدهای کریسمس باعث افزایش سرقت‌ و فشار بر نیروهای امنیتی ‌شد و به همین دلیل مأموران آن را «جمعه سیاه» نامیدند.

جمعه سیاه نه ریشه‌ای در آیین ما دارد و نه قرابتی با فرهنگ ایرانی. بلکه موجیست که از آن سوی دنیا برخاسته و هیجان مصرف را به جامعه ما تزریق می‌کند و تجمل‌گرایی را جایگزین سادگی می‌کند.

تخفیفات یا بازی اعداد؟

واقعیت آن است که بسیاری از مردم نه به شوق تخفیف، بلکه از سر ترس عقب‌ماندن از دیگران وارد این بازی می‌شوند. شمارش‌معکوس‌ها، تبلیغات تهاجمی، پیامک‌های پشت‌ سرهم، ما را به رقابتی می‌برند که نه با فرهنگ ما سازگار است و نه با وضعیت اقتصادی قشر خاکستری جامعه همخوانی دارد.

هیاهویی که در جمعه سیاه به راه انداختند و تخفیف‌هایی که اعمال کرده‌اند تنها بازیِ اعداد است و ذهن مردم را از نیاز واقعی به سمت میل‌های زودگذر می‌کشاند.

جمعهٔ سیاه بیش از آنکه فرصتی برای صرفه‌جویی باشد، تمرینی برای مصرف‌گراییِ تقلیدی است؛ تقلیدی که اگر بی‌محابا پذیرفته شود، هویت خرید ما را دستخوش تغییر می‌کند.

وقتی خرید عجولانه جای خرید آگاهانه را می‌گیرد

کسی با تخفیف مشکل ندارد، مشکل خرید عجولانه به جای خرید آگاهانه است. پیامک‌هایی نظیر «فرصت محدود»، «همین حالا بخر»، «اگر امروز نخری، جا می‌مانی»، «اگر این تخفیف را از دست بدهی، بی‌نصیب می‌مانی» و انواع و اقسام تبلیغات رنگارنگ دیگر فقط اضطراب نخریدن و عقب ماندن را به جامعه تزریق می‌کند. 

سری به فروشگاه‌های آنلاین که بزرگترین ارائه دهندگان تخفیفات جمعه سیاه هستند اگر بزنید، با تخفیفات عجیب و کذایی نظیر 80 درصد و 90 درصد تخفیف مواجه می‌شوید.

وقتی برای خرید اقدام ‌کنید می‌بینید که این اعمال تخفیف تنها روی کالاهای غیرضروری و کالاهای بنجل اعمال شده است گاهی هم فروشنده از چند روز قبل قیمت را آنقدر بالا می‌برد که بتواند در جمعه سیاه آن را به قیمت پایین به خریدار غالب کند. 

و در برخی موارد هم این اعمال تخفیف بر روی کالاهای بدون گارانتی اعمال می‌شود که بیشتر لوازم خانگی را شامل می‌شود.

جمعه سیاه فرصتی برای فروش کالاهای در انبارمانده

و در واقع جمعه سیاه بهترین فرصت برای فروش کالاهای در انبارمانده فروشگاه‌ها است.

باز هم مشکل نه در «خرید» است و نه در «تخفیف»، بلکه مشکل در فرهنگی است که آرام‌آرام جایگزین فرهنگ اصیل ما می‌شود؛ فرهنگی که به‌جای تعادل، افراط می‌آورد.

عاقبت «جمعه وارداتی» افراط و مصرف‌گرایی‌ست

نه کسی با ارزان‌تر خریدن مخالف است و نه با فرصتی که بار هزینه‌ها را سبک‌تر کند. تخفیف، اگر واقعی باشد، نعمتی برای مردم است اما مسئله آن‌جاست که «جمعهٔ سیاه» بیش از آنکه جشن تخفیف باشد، نمایشی از هیجان‌سازی و مصرف‌گرایی است.

در کشوری که مردمش قرن‌هاست یاد گرفته‌اند به اندازه و درست بخرند، یاد گرفته‌اند خرید از روی نیاز باشد نه از روی هیجان، چرا باید نسخه‌ای تقلیدی از آن سوی دنیا، بدون هویت و ریشه، در فرهنگ ما جا خوش کند؟!

اگر قرار است روزی در سال برایمان ویژه باشد و مردم را به خرید تشویق شوند چرا آن روز، روز همدلی و مهربانی نباشد؟ چرا به جای جمعه سفید و مهربانی جمعه‌ برای مردم سیاه شود؟ 

چرا روزی نداشته باشیم که به‌جای هیجان خرید، انسانیت و انصاف حرف اول را بزند؟ 

جای خالی «جمعه مهربانی» در فرهنگ ایرانی

«جمعهٔ مهربانی» شاید هنوز نیامده باشد؛ اما جای خالی‌اش را هر سال به خصوص زمانی که به استقبال یلدا و ونوروز می‌رویم پررنگ‌تر احساس می‌کنیم.

انتهای خبر/

سارا آویشی